ఏఐ సంక్షిప్తం

కృత్రిమ సంక్షిప్తం

పుస్తకం మొత్తం చదవనక్కరలేకుండా కేవలం అట్టల వెనుక ఉన్నది చదివి కూడా ‘సమీక్ష’ రాయొచ్చునని... సాహిత్య ప్రపంచంలో ఒక జోక్‌. చదవడానికి బద్దకించడం అనేది సర్వ మానవ సమస్య. మన సినిమా రూపొందుతున్నది దీని ఆధారంగానే కాబట్టి దీన్నొకసారి చదవమని ‘ఎ కాక్‌ అండ్‌ బుల్‌ స్టోరీ’లో సినిమా నటుడి పాత్రధారికి దర్శకుడి పాత్రధారి ఒక పుస్తకం ఇస్తాడు. ఆ నూరు పేజీల భారీ పుస్తకాన్ని చదవలేక, అందులోని సారాంశం ఏమిటో తన భార్యను చెప్పమంటాడు నటుడు. అలాంటివాళ్ల కోసమే కాబోలు, పుస్తకాలు సంక్షిప్తంగా రావడం మొదలైంది.

కాలం తెచ్చిన మార్పుల్లో వేగం ఒకటి. దేనిమీదా ఎక్కువసేపు ఎవరూ నిలబడటం లేదనేది అందరూ అంగీకరిస్తున్న మాట. ప్రయాణ సాధనాలు పెరిగి జీవితం వేగవంతం కావడానికీ, పాఠకులు చదవడం తగ్గిపోవడానికీ సంబంధం ఉంది. ఆ పెరిగిన వేగానికి తగినట్టుగా పాఠకులను శ్రోతలుగా మార్చడానికి ఆడియో బుక్స్‌ మార్కెట్‌ ప్రయత్నించింది. గంటల తరబడి ఉండే నవలలు యథాతథంగా రికార్డు చేస్తే ఖర్చుతో పాటు అసలుకే మోసం రావొచ్చు. అలా పుట్టినవే అబ్రిడ్జ్‌డ్‌ ఆడియో బుక్స్‌. హెలెన్‌ కెల్లెర్, ఎడ్గార్‌ అలెన్‌ పో, డైలాన్‌ థామస్‌ లాంటివారి రచనలు అమెరికాలో తొలుదొలుత ఆడియో బుక్స్‌గా వచ్చాయి. అలాగే అచ్చు పుస్తకాలు ఎన్నో కుదించుకుని అందుబాటులోకి వచ్చాయి. అలా కుదించడం వల్ల కొత్త పాఠకులు సాహిత్యంలో అందుబాటులోకి వచ్చారు. ఉదాహరణకు ఇలా వచ్చిన ‘ఏడు తరాలు’, ‘గాన్‌ విత్‌ ద విండ్‌’ లాంటి నవలల అనువాదాలు తెలుగులో ఎంతో ఆదరణ పొందాయి. ఎన్నో మేలిమి రచనలను ‘పీకాక్‌ క్లాసిక్స్‌’ ప్రత్యేకించి సంక్షిప్తంగా తెలుగులోకి అనువదింపజేసి ప్రచురించింది. సచిత్ర బొమ్మల భారతం, సచిత్ర బొమ్మల రామాయణం లాంటి పుస్తకాలు మనకు తెలియనివి కాదు. పిల్లల కోసం, పిల్లలంత ఓపిక మాత్రమే ఉన్న పెద్దల కోసం ఎన్నో పుస్తకాలు ఇలా పొట్టిరూపాల్లో వచ్చాయి.

పుస్తకాలను సంక్షిప్తం చేయడం దానికదే ఒక ఎడిటింగ్‌ స్కిల్‌. సారం చెడకుండా, టోన్‌ మారకుండా, ‘అనవసర’ వివరాలు లేకుండా కుదించడం చిన్న విషయమేమీ కాదు. రచయిత ఒక పదం వాడటానికి ఎంతగా ఆలోచిస్తాడో, దాన్ని తొలగించడానికి సంక్షిప్తకుడు అంతే గింజుకుంటాడు.  అలాంటి రంగంలోకి కృత్రిమ మేధ జొరబడటమే ఇప్పుడు సాహిత్య లోకంలో సంచలనమైంది. ఐఫోన్, ఐప్యాడ్‌ యూజర్ల కోసం జూలై నుంచి కొత్త ఏఐ యాప్‌ ‘మాజిబుక్‌’ అందుబాటులోకి వచ్చింది. ఆంగ్ల క్లాసిక్‌ రచనలను కుదించడం ఈ యాప్‌ ప్రత్యేకత. మాబీ డిక్, ఎ టేల్‌ ఆఫ్‌ టు సిటీస్, ద కౌంట్‌ ఆఫ్‌ మాంటె క్రిస్టో, క్రైమ్‌ అండ్‌ పనిష్‌మెంట్, డ్రాకులా, రాబిన్‌సన్‌ క్రూసో, ద త్రీ మస్కటీర్స్, ద పిక్చర్‌ ఆఫ్‌ డోరియన్‌ గ్రే, ద గ్రేట్‌ గాట్స్‌బీ లాంటి రచనలు ఇందులో ఉన్నాయి. ఇందులో అత్యధికం తెలుగులోకి అనువాదమైనవే. ఉదాహరణకు చార్లెస్‌ డికెన్స్‌ రాసిన ‘ఎ టేల్‌ ఆఫ్‌ టు సిటీస్‌’ ప్రారంభ వాక్యాలు ఉద్విగ్నభరితంగా ఉంటాయి. ‘ఇట్‌ వాజ్‌ ద బెస్ట్‌ ఆఫ్‌ టైమ్స్, ఇట్‌ వాజ్‌ ద వరస్ట్‌ ఆఫ్‌ టైమ్స్‌.’ (‘అది ఒక వైభవోజ్వల మహాయుగం, వల్లకాటి అధ్వాన్న శకం’; రెండు మహానగరాలు– తెన్నేటి సూరి అనువాదం.) వీటిని, ‘ఇట్‌ వాజ్‌ ఎ టైమ్‌ వెన్‌ థింగ్స్‌ వర్‌ వెరీ గుడ్‌ అండ్‌ వెరీ బ్యాడ్‌’ (‘అదొక చాలా మంచి చాలా చెడ్డల కాలం’) అని ఏఐ కుదించిందని విమర్శకులు ఎత్తిపొడుస్తున్నారు.

సంక్లిష్టమైన వాక్య సంచయనానికి లోనుకావడం బౌద్ధిక వృద్ధికి కీలకం అంటారు యూనివర్సిటీ ఆఫ్‌ బఫెలోకు చెందిన లింగ్విస్టిక్స్‌ ప్రొఫెసర్‌ కసాండ్రా జాకబ్స్‌. రచయితలు తమ పదాలను ఉద్దేశపూర్వకంగా ఎంచుకుంటారనీ, ఏఐ సరళీకృతం చేయడంలో అవి నష్టపోతామనీ ఆమె చెబుతారు. కథకు సంబంధించిన అసలైన అంతరార్థం పోయి, అది తప్పుడు భావనకు దారితీయవచ్చని హెచ్చరిస్తారు. మరో రకమైన విమర్శ భాషకు సంబంధించినది. పొలిటికల్‌ కరెక్ట్‌నెస్, తటస్థ మాటల వాడుక పెరుగుతున్న నేపథ్యంలో, అలాగే శిక్షణ పొందివుండే ఏఐ ‘సహజంగానే’ రచనలోని అసలు మాటల స్థానంలో బోలు మాటలు చేర్చవచ్చు. కొన్నింటిని వివాదాస్పదమైన అంశాలుగా అది చూడవచ్చు. దాంతో రచనలోని భావోద్వేగ తీవ్రతకు తీవ్రనష్టం వాటిల్లుతుంది. అయితే, ‘పుస్తకాలను, వాటి ఆలోచనలను ప్రజాస్వామీకరించడమే’ తమ మిషన్‌ అని మాజిబుక్‌ సమర్థించుకుంటోంది. ఆంగ్లం నేర్చుకుంటున్నవారు, పిల్లలు, తల్లిదండ్రులు, ఉపాధ్యాయులు, ఇంకా డిస్‌లెక్సియా, తీవ్ర ఏడీహెచ్‌డీ ఉన్నవారికి ఇవి ఉపకరిస్తాయని చెబుతోంది.
‘రోబో’ సినిమాలో ‘చిట్టి రోబో’ వందల పుస్తకాలను ఇట్టే స్కాన్‌ చేయగలుగుతాడు. పుస్తకాలు చదవాలి అనుకుంటూనే చదవలేకపోయే అందరి కల అది. తలగడగా పెట్టుకుంటే వాటికవే అక్షరాలు తలలోకి వెళ్లిపోతే బాగుంటుందని చిన్నతనంలో అనుకోనివాళ్లెవరు? అదంతా ‘కృత్రిమ’ ప్రపంచం. సహజ ప్రపంచంలో మనమే చదువుకోవాలి. సహజంగా చదవలేనప్పుడే కృత్రిమ సాయం అవసరం అవుతుంది. అయితే, రామాయణాన్ని ఆసాంతం చదవనూవచ్చు. కట్టె కొట్టె తెచ్చె అనేలా విషయమేమిటో తెలుసుకోనూవచ్చు. కానీ విషయం ఏమిటి అని తెలుసుకోవడంలో అసలు విషయం మొత్తం రాదనేది రసజ్ఞులందరికీ తెలుసు. విందు భోజనం విందు భోజనమే, రుచి చూడటం రుచి చూడటమే! ఏది కావాలి అనేది మన మేధో కడుపును బట్టి నిర్ణయించుకోవడమే. కానీ ఓసారంటూ రుచి చూడటం కూడా విందు భోజనానికి ఉపక్రమించేలా చేస్తుందేమో! కాకపోతే ఆ రుచి ఆ విందుకు దీటుగా ఉండాలి.

(సాక్షి సాహిత్యం: 2024 ఆగస్ట్‌ 26)

 

గిరీశ్‌ కాసరవల్లికి ఒక ప్రశంస

With Girish Kasaravalli (Cropped Image)

Khadeer Babu, Kuppili Padma, Girish Kasaravalli, Poodoori Raji Reddy

గిరీశ్‌ కాసరవల్లి సినిమాలు నేను కొన్ని చూశాను. మొన్న బెంగళూరు ఫెస్టివల్‌లో (Book Brahma Literature Festival-2024) ఆయన్ని కలిసే అవకాశం వచ్చినప్పుడు చేసిన ప్రశంస మాత్రం సినిమాలకు సంబంధం లేనిది. అది కూడా ఏ పెద్ద విలువా లేని చిన్న విషయం. యు.ఆర్‌.అనంతమూర్తి మీద ఆయన ఒక డాక్యుమెంటరీ తీశారు (‘అనంతమూర్తి: నాట్‌ ఎ బయాగ్రఫీ బట్‌ ఎ హైపోథీసిస్‌’). ‘లామకాన్‌’లో వేసినప్పుడు చూశాను. మామూలుగా డాక్యుమెంటరీల్లో ఎవరో ఒకరు ఏదో చెబుతుంటారు. అది బయట ఉన్న ప్రేక్షకులను ఉద్దేశించి అని మనకు అర్థమైపోతుంది. కానీ ఎవరైనా ఏదైనా ఎందుకు తలుచుకుంటారు? పైగా ఏ మూర్తిమత్వం లేని శూన్యంతో. ఈ డాక్యుమెంటరీలో ఆ చెప్పేవాళ్ల ముందు ఒక కుర్చీ వేశాడు డైరెక్టర్‌. అందులో ఎవరో ఒకరు కూర్చుని వింటూవుంటారు. అప్పుడు ఎవరితోనో మాట్లాడటంలా కాకుండా, అదొక సంభాషణలా కనబడుతుంది. ఆ డాక్యుమెంటరీ చూసినప్పుడు ఇంత చిన్న విషయాన్ని పట్టించుకోవడం నాకు గొప్పగా అనిపించింది.

బెంగళూరులో మా సెషన్‌కు ముందే ఆయనది. మమ్మల్ని కొంచెం ముందే ‘గ్రీన్‌ రూమ్‌’లో కూర్చోమన్నారు కాబట్టి, ఆయన్ని వినే అవకాశం లేకపోయింది. పోనీ వాళ్ల సెషన్‌ తర్వాత కలుద్దామా అంటే, అప్పటికి మేము వేదిక మీద ఉండాలి; ఆయన ఎటూ వెళ్లిపోతారు. మిస్సయ్యాను అనుకున్నా. అయితే, ఆయన బయటికి వెళ్లేప్పుడు పొరపాటున మేమున్న గదిలోకి వచ్చారు. ఆశ్చర్యం! ఖదీర్‌ గారు వెంటనే తేరుకుని, ఒక చిన్న కేకతో పిలిచారు. ఆయనతో ఫొటో దిగిన కొద్ది సెకన్ల సమయంలోనే నేను నా ప్రశంసా వాక్యాలను పూర్తిచేశారు. పైదంతా చెప్పి, అట్లా చేయడం నాకు చాలా సెన్సిబుల్‌గా అనిపించింది అనగానే, కళ్లెగరేసి నవ్వారు.


 

మపాసా: నెక్లెస్‌

Guy de Maupassant

గై డి మపాసా(1850–1893) కథ ‘ద నెక్లెస్‌’ సారాంశం ఇది. 1884లో అచ్చయింది. ప్రపంచంలోని గొప్ప కథకుల్లో ఒకరైన మపాసా ఫ్రాన్స్‌లో జన్మించారు. తన కథల ద్వారా మనుషుల అంతరంగాల లోతులను పరిచయం చేసిన ఆయన 43 ఏళ్ల చిన్న వయసులోనే మరణించారు. నాకు ఈ కథను ఊరికే తలుచుకున్నా ఎందుకో దుఃఖం కలుగుతుంది.

––

––

నెక్లెస్‌

దురదృష్టవశాత్తూ మెటీల్డ్‌ ఒక గుమస్తా కుటుంబంలో పుట్టిందిగానీ ఆమెలాంటి అందగత్తెలు ఎప్పుడోగానీ జన్మించరు! అదే విధిరాత వల్ల ఆమె ప్రభుత్వ విద్యాశాఖలో ఒక చిన్న గుమస్తాను పెళ్లాడింది. జీవితం ప్రసాదించిన అన్ని భోగాలనూ అనుభవించలేకపోతున్నానన్న క్షోభ ఆమెను వెంటాడేది. అలంకార రహితమైన  గోడలూ, చవకరకం కుర్చీలూ, వికారమైన తెరలూ దుఃఖం కలిగించేవి. ఆమెకు గౌన్లు లేవు, ఆభరణాలు లేవు, ఏమీలేవు. అలా ఉండటం కోసమే పుట్టానేమో అనుకునేది. అందరూ తనను చూసి అసూయపడేట్టు బతగ్గలిగితే ఎంత బాగుంటుంది!

ఒక సాయంత్రం ఆమె భర్త చేతిలో ఒక పెద్ద ఎన్వెలప్‌తో వచ్చాడు. ఆమె ఆతృతగా చింపి, అందులో ఉన్న పదాలు చదివింది. ‘విద్యాశాఖ మంత్రి జార్జెస్‌ ర్యాంపోనూ జనవరి 18, సోమవారం సాయంత్రం ఇవ్వనున్న విందుకు శ్రీమతి మరియు శ్రీ లొయిజెల్‌ను మంత్రిత్వ శాఖ భవనానికి సాదరంగా ఆహ్వానిస్తున్నాం’.

చూడగానే ఎంతో సంబరపడుతుందనుకున్న భార్య ఆహ్వానపత్రాన్ని టేబుల్‌ మీద పడేసి, ‘దానితో నేను ఏం చేయాలి?’ అని గొణుక్కుంది. దేనికీ బయటికి వెళ్లని భార్యకు ఇదో గొప్ప అవకాశం అనుకున్నాడతను. అసలు చాలామంది గుమస్తాలకు అందులో ప్రవేశమే లేదు. కష్టపడి ఈ ఆహ్వానాన్ని సంపాదించాడు.

‘మరి ఏం వేసుకుని వెళ్లాలి?’ అనేది ఆమె సమస్య. అతడు దాని గురించి ఆలోచించలేదు. 

‘థియేటర్‌కు వెళ్లేప్పుడు వేసుకునే గౌన్‌. అందులో నువ్వు నాకు బాగా కనబడతావు’.

ఆమె మౌనంగా రోదించడం మొదలుపెట్టింది. ‘నేను వెళ్లలేను, అన్నీవున్న ఇంకెవరి భార్యకైనా ఇచ్చేయండి’.

అతడు నిరుత్సాహపడ్డాడు. ‘ఇదిగో, ఇటుచూడు, మెటీల్డ్‌. మళ్లీ వేరే సందర్భాలకు కూడా వేసుకునే ఒక... మామూలు గౌన్‌ ఎంతవుతుంది?’ 

అన్ని లెక్కలూ వేసి, భర్త వెంటనే తిరస్కరించకుండా, అలాగని భయపడే మొత్తం కూడా కాకుండా, ‘కచ్చితంగా తెలీదు. ఒక నాలుగు వందల ఫ్రాంకులైతే సరిపోతాయేమో’ అంది.

అతడి ముఖం పాలిపోయింది. సరిగ్గా అంతే మొత్తాన్ని అతడు వచ్చే వేసవిలో తన స్నేహితులతో కలిసి నాంటేర్‌ మైదానాల్లో భరత పక్షులను వేటాడ్డం కోసం ఒక తుపాకీని కొనడానికి పక్కన పెట్టుకున్నాడు.

‘సరే మంచిది. నేను నాలుగు వందల ఫ్రాంకులు ఇస్తాను. అందమైన గౌను కొనుక్కో’.

విందు రోజు దగ్గరపడుతోంది. మేడమ్‌ లొయిజెల్‌ గౌను సిద్ధమైంది. అయినా ఆమె అసహనంగానే కనబడింది. భర్త కారణం అడిగాడు. ‘ఒక్క నగ కూడా లేదు. నా దరిద్రం మొత్తం అక్కడ కనబడుతుంది. అసలు పోకుండా ఉంటేనే బాగుంటుంది’. ఈ కాలంలో వచ్చే సహజమైన పూవులను ధరించమని సలహా ఇచ్చాడతను. ‘పది ఫ్రాంకులకు మూడు దివ్యమైన గులాబీలు వస్తాయి’. అంతమంది సంపన్నురాళ్ల మధ్య పేదరాలిగా కనబడటం కంటే అవమానం ఇంకేముంటుంది?

భర్త సలహా ఇచ్చాడు. ‘నీ ఫ్రెండు మేడమ్‌ ఫోరెస్టీర్‌ ఉందికదా, ఆమె దగ్గర ఏమైనా అడిగి తీసుకునేంత చనువు నీకుంది కదా!’ అంతవరకూ ఆ ఆలోచనే రాని మెటీల్డ్‌ ఎగిరి గంతేసింది.

తెల్లారే స్నేహితురాలి ఇంటికెళ్లి, తన బాధేమిటో చెప్పింది. మేడమ్‌ ఫారెస్టీర్‌ వార్డ్‌రోబ్‌లోంచి ఒక పెద్ద నగల పెట్టె తెచ్చి, మేడమ్‌ లొయిజెల్‌ ముందు పెట్టి, అందులోంచి కావాల్సింది ఎంచుకొమ్మంది. అందులో బ్రేస్‌లెట్స్, ఒక ముత్యాల హారం, రాళ్లు పొదిగిన వెనీస్‌ తయారీ క్రాస్‌ ఉన్నాయి. అవి వేసుకుని అద్దంలో చూసుకుంది. ఊహూ. ఉన్నట్టుండి, శాటిన్‌ వస్త్రం చుట్టివున్న ఒక అద్భుతమైన వజ్రాల హారం ఆమె కంటబడింది. దాన్ని తీసుకుంటుండగా ఆమె చేతులు వణికాయి. అది ధరించినప్పుడు అద్దంలో కనబడిన ప్రతిబింబం ఆమెను తన్మయత్వానికి గురిచేసింది. ‘దీన్ని అరువిస్తావా? ఇదొక్కటే?’ ‘ఓ, తప్పకుండా’. స్నేహితురాలి మెడ చుట్టూ చేతులు వేసి ముద్దు పెట్టుకుంది మెటీల్డ్‌.

విందునాట్యం రోజు మేడమ్‌ లొయిజెల్‌ అందరినీ ఆకట్టుకుంది. అక్కడున్న స్త్రీలందరిలోకీ ఆమే గొప్పగా కనబడింది. పెద్దపెద్దవాళ్లు కూడా ఆమె ఎవరో తెలుసుకునేందుకు కుతూహలపడ్డారు. అంతెందుకు, సాక్షాత్తూ మంత్రి కూడా ఆమెను ప్రశంసించారు.

సరిగ్గా ఉదయం నాలిగింటికి వాళ్లు విందు నుంచి బయటపడ్డారు. ఇంత చలిలో వెళ్తే జలుబు చేస్తుందని లొయిజెల్‌ క్యాబ్‌ కోసం చూశాడు. ఏదీ ఆగలేదు. సీన్‌ నది పక్కన వణుకుతూ నడుస్తుండగా పాత క్యాబ్‌ దొరికింది. ఎట్టకేలకు ఇల్లు చేరుకున్నారు. ఆమెకు సంబంధించినంతవరకూ అంతా ముగిసిపోయింది. అతడు మాత్రం మళ్లీ పొద్దున పది గంటలకు ఆఫీసుకు వెళ్లాలి.

అద్దం ముందు కూర్చుని బట్టలు మార్చుకునేముందు మరోసారి అందులో చూసుకుంది. ఒక్కసారి కెవ్వుమంది. నెక్లెస్‌ లేదు. బట్టలు మార్చుకుంటున్న భర్త, ‘ఏంటీ? ఎలా? అసాధ్యం’ అని మాత్రం అనగలిగాడు.

ఆమె స్కర్టు మడతల్లో చూశారు, జేబుల్లో వెతికారు. బయటికి వచ్చినప్పుడు మెడ చుట్టూ ఉందనిపించిందా? వీధిలో గనక పడిపోయుంటే శబ్దం తెలిసేది కదా! క్యాబ్‌లో పడిపోయుంటుందా? ఇద్దరూ స్తంభించిపోయారు. అతడు మళ్లీ బట్టలు వేసుకుని, కాలి నడకన క్యాబ్‌ ఎక్కిన చోటుకు వెళ్లాడు. ఆమెకు మంచం మీద పడుకోవడానికి కూడా శక్తి చాలలేదు. అతడు ఏడింటికల్లా తిరిగొచ్చాడు. దొరకలేదు. మళ్లీ, పోలీసుల దగ్గరికి వెళ్లాడు, తెచ్చి ఇచ్చిన వాళ్లకు బహుమతి పేరుతో ప్రకటన ఇవ్వడానికి పత్రికా కార్యలయాలకు వెళ్లాడు, క్యాబ్‌ కంపెనీలకు వెళ్లాడు.

ఆమె రోజంతా అలాగే ఉండిపోయింది. రాత్రికల్లా అతడు పాలిపోయిన ముఖంతో తిరిగొచ్చాడు.

నెక్లెస్‌ కొక్కెం విరిగిపోయిందనీ, దాన్ని బాగుచేసి ఇవ్వడానికి కొంచెం సమయం కావాలనీ మెటీల్డ్‌తో ఆమె స్నేహితురాలికి ఒక లేఖ రాయించాడు. వారంకల్లా వాళ్ల ఆశలన్నీ అడుగంటాయి. అప్పటికే లొయిజెల్‌కు ఐదేళ్ల వయసు పెరిగినట్టయింది. ఆ హారం బదులు మరోటి ఎలా ఇవ్వాలి? తెల్లారి, నెక్లెస్‌ తెచ్చిన పెట్టె మీదున్న పేరును బట్టి ఆ దుకాణానికి వెళ్లారు. అతడు ఆ నెక్లెస్‌ అమ్మలేదు. ఆ పెట్టె మాత్రమే అమ్మాడు. అన్ని దుకాణాలు తిరిగారు అచ్చంగా అలాంటి హారం కోసం. ఆఖరికి రాయల్‌ ప్యాలెస్‌లో కనబడింది. వెల నలభై వేల ఫ్రాంకులు! ముప్పై ఆరు వరకు ఇస్తారు. మూడు రోజుల దాకా దాన్ని అమ్మొద్దనీ, ఒకవేళ వాళ్ల హారం గనక ఫిబ్రవరి చివరికల్లా దొరికితే ముప్పై నాలుగు వేలకు వాపసు కొనాలనీ బతిమాలారు.

వాళ్ల నాన్న ఇచ్చిన పద్దెనిమిది వేల ఫ్రాంకులు లొయిజెల్‌ దగ్గరున్నాయి. మిగిలింది అప్పు చేశాడు. వెయ్యి ఫ్రాంకులొకచోట, ఐదు వందలొకచోట, ఐదు లూయీలొక దగ్గరా, మూడు లూయీలు మరోదగ్గరా, దొరికినచోట దొరికినట్టుగా, వడ్డీల మీద వడ్డీలకు ఒప్పుకుంటూ అప్పుపత్రాలు రాసిచ్చాడు. చివరకు మెటీల్డ్‌ హారాన్ని పట్టుకెళ్లి ఇచ్చినప్పుడు, మేడమ్‌ ఫోరెస్టీర్‌ ‘ఇప్పుడా ఇవ్వడం’ అని గొణిగింది. కానీ దాన్ని తెరిచి చూడనందుకు మెటీల్డ్‌ సంతోషపడింది. తనను దొంగ అనుకోదు కదా!

తర్వాత వాళ్లు చిన్న ఇంటికి మారారు. పనిమనిషిని మాన్పించారు. గిన్నెలు తోమడం, బట్టలు ఉతకడం, నేల తుడవడం సహా ఇంటిపని మొత్తం గులాబీ వేళ్ల మెటీల్డే చేసుకుంది. అలుపు తీర్చుకుంటూ వీధిలోంచి నీళ్లు మోసుకొచ్చింది. మాంసం కొట్లో, పచారీ కొట్లో, పళ్ల దగ్గరా గీచి గీచి బేరాలు చేసింది. వయసు మీదపడ్డట్టయింది. లొయిజెల్‌ రాత్రిదాకా పేజీకింతని మరోచోట లెక్కల పద్దులు రాశాడు. ఫ్రాంకూ ఫ్రాంకూ జమచేస్తూ ఒక్కో నోటును చెల్లిస్తూ వచ్చారు. ఇట్లా ప..దే..ళ్లు గడిచాయి. ఎప్పుడైనా కిటికీ పక్కన కూర్చుని బయటకు చూస్తే మెటీల్డ్‌కు ఆ విందునాట్యం రాత్రి గుర్తొస్తుంది. ప్చ్, ఆ హారం పోకపోయివుంటే? జీవితం ఎంత చిత్రమైంది! ఎంత అల్పమైన విషయం కూడా జీవితాన్ని సర్వనాశనం చేస్తుంది కదా!

ఒక ఆదివారం మెటీల్డ్‌ తోవన నడుస్తున్నప్పుడు పాపతో ఉన్న స్త్రీ కనబడింది. మేడమ్‌ ఫోరెస్టీర్‌! అంతే అందంగా, అంతే యౌవనంతో! మాట్లాడాలా, వద్దా? అన్నీ చెల్లించేశారు కాబట్టి, చెబితే పోయేదేముంది? కానీ ఫోరెస్టీర్‌ గుర్తుపట్టనేలేదు. ‘నేను, మెటీల్డ్‌ లొయిజెల్‌’. ‘అయ్యో, మెటీల్డ్‌ నువ్వా? ఎంత మారిపోయావు?’

‘చాలా కష్టాలు అనుభవించాను... నీ కారణంగానే.’ ‘నా కారణంగానా? ఎలా?’

హారం పోవడమూ, బదులుగా వేరేది కొనివ్వడమూ, దానికి చేసిన అప్పు తీర్చడానికి పదేళ్లు పట్టడమూ అంతా చెప్పింది.

‘అంటే నువ్వనేది నా హారానికి బదులుగా మరో వజ్రాల హారం తెచ్చానంటావా?’

‘అయితే నువ్వు గమనించలేదన్నమాట. అవి రెండూ ఒకేలా ఉన్నాయి’.

‘అయ్యో పాపం మెటీల్డ్‌! అది ఆర్టిఫీషియల్‌. దాని విలువ ఐదొందల ఫ్రాంకులు కూడా ఉండదు’.

(సాక్షి సాహిత్యం; 2018 మార్చ్‌ 26)

 

చిలుకూరి దేవపుత్ర: ఊడల మర్రి

చిలుకూరి దేవపుత్ర

చిలుకూరి దేవపుత్ర (24 ఏప్రిల్‌ 1952 – 18 అక్టోబర్‌ 2016) ‘ఊడల మర్రి’ కథకు సంక్షిప్త రూపం ఇది. పాతికేళ్ల క్రితం 1993లో ఆహ్వానం పత్రికలో అచ్చయింది. దేవపుత్ర అనంతపురంలో జన్మించారు. రచనల్లో దళిత జీవన చిత్రణ చేశారు. వంకర టింకర, ఆరు గ్లాసులు, ఏకాకి నౌక చప్పుడు, బందీ లాంటి సంపుటాలుగా ఆయన కథలు వెలువడ్డాయి. అద్దంలో చందమామ, పంచమం, కక్షశిల, చీకటిపూలు ఆయన నవలలు.

––––––––––

ఊడల మర్రి

ఆ మరుసటి రోజు జరుగనున్న పంచాయితీ ఎలక్షన్లకు గానూ ఆ సాయంత్రానికల్లా వీరాపురం చేరుకున్నాం. జనరల్‌ ఎలక్షన్‌ అయితే తక్కువ సిబ్బందే ఉండేదే. పంచాయితీ ఎలక్షను అయినందువల్ల మా సిబ్బందే చిన్నసైజు బెటాలియనంత ఉంది. లెక్క ప్రకారం ముప్పయి మందన్నమాట! పోలింగు కేంద్రమైన ఎలిమెంటరీ స్కూలు ముందు ఓ బోరింగు ఉండటంతో అందరం దానిమీదికి దాడి జరిపాం, ముఖ ప్రక్షాళన కోసం.

అప్పటికే పొద్దు కుంకింది. చీకట్లు ఆ పల్లెనంతటినీ ఆక్రమించుకోవడం ప్రారంభించాయి. మా పోలింగు కేంద్రానికి కరెంటు లేదు. ఊళ్లో నించి రెండు పెట్రోమాక్స్‌ లైట్లను మోసుకొచ్చారు తలార్లు.

‘‘మనందరికీ భీమప్ప గారింట్లో భోజనాలు అరేంజి చేశారట’’ అంటూ అందర్నీ ఉద్దేశించి చెప్పాడు ఎలక్షను ఆఫీసరు.

‘‘అలాగే సార్‌! కవర్ల మీద పంచాయితీ పేరు రాయడం, బ్యాలెట్‌ పేపర్ల వెనుక సీలు కొట్టడం అవీ పూర్తి చేసుకుంటే భోంచేసి వచ్చాక తక్కిన పనులు చేసుకోవచ్చు’’ అన్నాను నేను.

‘‘భోంచేశాకే ఏ పని అయినా మొదలుపెట్టగలం’’ అన్నాడు నీరసంగా మా హనుమంత రాయుడు. ఆయనా నేనూ సహోపాధ్యాయులం. నేను తెలుగు టీచర్ని, ఆయన హిందీ టీచరు. నా మూలవేతనం ఆయన మూలవేతనం కంటే తక్కువ కావడంతో ఆయన్ని పోలింగు ఆఫీసరుగానూ, నన్ను అసిస్టెంటు పోలింగు ఆఫీసరుగానూ వేశారు.

హనుమంత రాయుడు అన్నది ఎలక్షన్‌ ఆఫీసరు విన్నారేమో– ‘‘భోంచేసుకుని వచ్చాకే పని మొదలు పెట్టవచ్చులెండి’’ అంటూనే దూరంలో నిలుచుని బాతాఖానీ కొడుతున్న కానిస్టేబుల్స్‌ని ఉద్దేశించి ‘‘మేం ఒక అరగంటలో భోజనాలు చేసుకుని వచ్చేస్తాం. జాగ్రత్త, ఎవర్నీ రానీయకండి. మీకు భోజనాలని తలారితో ఇక్కడికే పంపే ఏర్పాటు చేస్తాం’’ అంటూనే అడుగులు వేయసాగాడు. అందరం ఉత్సాహంగా ఆయన్ని అనుసరించాం.

’

రెండు పంక్తులు తీరి ఆవురావురుమంటూ భోంచేస్తున్నాం. కొద్ది దూరంలో ఘనమైన చెక్కకుర్చీలో కూచుని ఉన్నాడు భీమప్ప.

‘‘సర్పంచు పదవికి ముప్పయి అయిదేళ్లుగా నేనే పోటీ చేస్తూ గెలుస్తూ వచ్చినాను సార్‌. గవర్నమెంటోళ్లు ఈసారి షెడ్యూల్డు కులాల వాళ్లకి రిజర్వు చేసింది కదా, అందుకే పోటీ చేయడం లేదు’’ అన్నాడు.

భోమప్ప ఆకారంలో భీముడిలాగానే ఉన్నాడు. నిడుపాటి విగ్రహం, బుర్రమీసాలు, రోల్డుగోల్డ్‌ ఫ్రేమ్‌ కళ్లజోడు. మెర్క్యూరీ లైట్‌ వెలుతుర్లో అతని పంచె, చొక్కా మరింత తెల్లగా మెరిసిపోతున్నాయి.

‘‘ఇంతకీ మీ క్యాండిడేట్‌ని చూపనేలేదు’’ అడిగాడు ఎలక్షన్‌ ఆఫీసరు. పెళ్లికి వెళ్లి పెళ్లి కొడుకును చూడకుండా ఎవరైనా ఉంటారా? ఆఫీసరుకి ఉన్న కుతూహలమే నాకూ ఉంది.

అందరం భోజనాలు చేసేసి వరండాలో వేసివున్న నల్లకంబళి మీద కూచున్నాం. వరండా ముందున్న గాటిపట్లకు నాలుగు జతల దేశపు ఎద్దులు కట్టేసి ఉన్నాయి. ట్యూబ్‌లైట్‌ వెలుతుర్లో వాటి కొమ్ములు నిగనిగలాడుతున్నాయి.

పెద్ద స్టీలు కంచంలో తాంబూలం ఉంచారు. ఇష్టమున్నవాళ్లు తాంబూలం వేసుకుంటున్నారు. మరికొందరు సిగరెట్లు వెలిగించారు. నేను రెంటినీ సేవించడానికి ఉపక్రమించాను.

‘‘ఏం సార్, మా కాండేట్‌ చూడాల్లంటిరే. అగ్గో వాడే. పేరు ఓబులుగాడు’’ అన్నాడు భీమప్ప– ఎద్దులకి పొట్టు వేస్తున్న జీతగాడిని చూపిస్తూ.

పాతకాలపు సల్లాడం, చిరిగిన బనియను, చింపిరి నెత్తికి మాసిపోయిన ఎరుపుగళ్ల తువ్వాలు చుట్టి ఉన్నాడు. వయసు ఏభై లోపే ఉండవచ్చు.

‘‘మీరంతా ఆశ్చర్యపోతున్నారు అవునా? ఈ గుడ్డి గవర్నమెంటు రిజర్వేషను పెట్టిందే. ఏం జేసేదిమల్ల. ఎట్లా ఈ నా కొడుకు మాలనాయాలే. ఈడయితే మనం యాడుండమంటే ఆడ పడి ఉంటాడు’’ అంటూ భీమప్ప చెప్పుకుపోతున్నాడు. మా వాళ్లందరూ నోళ్లు వెల్లబెట్టి వింటున్నారు.

ఓబులేసు– భీమప్ప మాటలు కానీ, మా చూపుల్ని కానీ పట్టించుకునే స్థితిలో లేడు. ఎలక్షన్‌ గెలుస్తానా, లేదా అన్న ఆందోళన, ఆదుర్తా నామమాత్రంగానైనా లేవు.

భీమప్ప దగ్గర్నించి సెలవు తీసుకుని మళ్లీ పోలింగు కేంద్రానికి చేరుకున్నాం.

‘‘మొత్తానికి భీమప్ప అసాధ్యుడప్పా! ఈ ఊర్లో ఆయప్పకి మాంచి పలుకుబడి ఉంది. అవతల అభ్యర్థికి డిపాజిట్లు గల్లంతయినా ఆశ్చర్యం లేదు’’ అన్నాడు హనుమంత రాయుడు.

‘‘అప్పుడే ఎంక్వయిరీ చేసినావా? అసాధ్యుడప్పా నువ్వూ’’ అన్నాను.

’

పోలింగు ఉదయం ఎనిమిదికి ప్రారంభమయి ఒంటిగంటకి ముగిసింది. 90 శాతం ఓట్లు పోలయినాయి. మధ్యాహ్నం భోజనం అక్కడికే పంపించాడు భీమప్ప. 2 గంటల నుంచీ ఓట్ల లెక్కింపు మొదలయింది.

సాయంత్రం నాలుగున్నర అవుతున్నట్లే ఊరు ఊరంతా స్కూలు ముందర నిలబడింది. అందరి మొహాల్లోనూ ఫలితాలు తెలుసుకోవాలనే ఆత్రం కొట్టవచ్చినట్లు కనిపిస్తోంది.

అయిదు గంటలు అవుతున్నట్టే ఫలితాలు ప్రకటించారు మా ఆఫీసరు. ‘‘ఓబులేసు 800 ఓట్ల మెజారిటీతో గెలిచాడు’’ అంటూ.

విజిల్స్, చప్పట్లు, వెర్రికేకలు– ఏం చేయాలో తోచని జనం భీమప్పకి ‘జై’ కొడుతున్నారు.

అంతమంది హర్షధ్వానాలూ, కేరింతలూ మిన్నుముడుతున్నా ఎక్కడా ఓబులేసు జాడలేదు.

‘‘ఎక్కడండీ గెలిచిన అభ్యర్థి? అతను తొందరగా వస్తే సర్పంచుగా ప్రమాణ స్వీకారం చేయించేస్తే మా పని పూర్తి అయిపోతుంది’’ అంటూ ఆఫీసరు భీమప్పతో అంటున్నాడు.

‘‘వస్తాడు లెండి సార్‌’’ అన్నాడు భీమప్ప. అతని మొహంలో ప్రత్యర్థి రామానాయుడి క్యాండేట్‌ని దెబ్బతీసిన ఆనందం తొణికిసలాడుతోంది.

ఎక్కడినుంచో రానే వచ్చాడు ఓబులేసు. రాత్రి ఎట్లా చూశానో అట్లానే ఉన్నాడు. కాకపోతే తలకు కొంచెం చమురు రాసి దువ్వుకొని, తువ్వాల్ని భుజనా వేసుకొని ఉన్నాడు. సల్లాడంలోనూ, బట్టబనియన్‌లోనూ మార్పేమీ లేదు.

‘‘రండి ఓబులేసు గారూ! లోపలికి’’ అంటున్నాడు ఎలక్షన్‌ ఆఫీసరు.

అతడు గదిలోకి అడుగు పెట్టడం లేదు, సిగ్గు పడటం లేదు, అలాగని భయపడుతున్నాడని చెప్పడానికీ లేదు. ‘‘నేను బళ్లోకి రాగూడదు సారూ! అదీగాక అక్కడ మా అయ్య ఉండాడు ఎట్ల సారూ? నన్ను ఈడనే ఉణ్ణీయండ్రి’’ అన్నాడు.

‘‘చూడండి ఓబులేసు గారూ! మనది ప్రజాస్వామ్య దేశం. కులాలకీ, మతాలకీ అతీతంగా ఉండే లౌకిక రాజ్యం. పెద్దోళ్లూ చిన్నోళ్లూ అన్న తేడాలు ఉండనేకూడదు. తక్కువ కులాలని పైకి తేవాలనే ప్రభుత్వం ఇలా రిజర్వేషన్లని పెట్టింది. మీరు ఎన్నికయినారు, నా మాట విని రండి’’ ఆఫీసరు ఓ మినీ లెక్చరిచ్చాడు. చివరి వాక్యం తప్ప ఓబులేసుకు ఒక్క ముక్క కూడా అర్థమయివుండదు.

‘‘సర్పంచుగా గెలిచాక ప్రమాణ స్వీకారం చేయక తప్పదు పదండీ’’ అంటూ పోలింగు ఆఫీసర్లంతా చెప్పేటప్పటికి–

‘‘మా అయ్య ఎదురుంగ నేను కూసోవల్లా? నా వల్ల గాదు సామీ’’ అంటూ ఏడుపుమొహం పెట్టాడు ఓబులేసు.

‘‘మీరయినా చెప్పండి భీమప్ప గారూ’’ ఆఫీసరు నిస్సహాయంగా చూస్తూ అన్నాడు.

‘‘నేనేంది చెప్పేది. వాన్ని పట్టుకోని అండీ, గుండీ, గారూ, గీరూ అంటే ఇంటాడా ఆ నా కొడుకు. ఓబుళుగా! రావోయ్‌’’

భీమప్ప పలుకు వినబడేసరికి ఠక్కున లోపలికి వచ్చేశాడు ఓబులేసు.

‘‘ఆఫీసరు గారూ! నాదొక్కమాట. ఈ గది పెద్దదే కదా, చాపలూ కంబళ్లూ తెప్పిస్తానూ. కింద కూచుని ప్రమాణ స్వీకారం చేయించండి సరిపోతుంది. అందరికీ సరిపోయేటన్ని కుర్చీలు లేవు కదా’’ అన్నాడు భీమప్ప.

‘‘సారీ అండీ భీమప్ప గారూ! ప్రమాణ స్వీకారం చేయించడం నేల మీద కాదు. అది సాంప్రదాయం కూడా కాదు. మీరు ఏమనుకోకుండా ప్రేక్షకుల్లో కూచోండి’’ అంటూ భీమప్పకి చాప చూపించాడు ఆఫీసరు.

గొంతులో ఏదో అడ్డుపడ్డట్టు గుడ్లు మిటకరిస్తూ ప్రేక్షకుల్లో కూలబడ్డాడు భీమప్ప. 

ప్రమాణ స్వీకారం పూర్తయింది. 

ఉపసర్పంచి ఎన్నిక కూడా పూర్తయింది. 

జనం అంతా వెళ్లిపోయారు. 

ఇక జరగాల్సిందల్లా ఓట్ల పెట్టెల్నీ, మెటీరియల్నీ తిరిగి లారీలోకి ఎక్కించి మేము బయల్దేరడమే. అక్కడే వచ్చింది చిక్కు. చావు కబురు చల్లగా చెప్పాడు లారీడ్రైవరు, చెడిపోయిందంటూ. అప్పటికే ఏడున్నర అవుతోంది. చీకటి ముసురుకుంది. మధ్యాహ్నం ఎప్పుడో తిన్న అన్నం ఎప్పుడో అరిగిపోయింది. మరో లారీ తేవడానికి పట్నానికి వెళ్లాలన్నా సాయంత్రం అయిదు తర్వాత ఆ ఊరికి బస్సు లేదాయె. ఆ రాత్రి భీమప్ప మమ్మల్ని భోజనానికి ఆహ్వానించలేదు.

’

రాత్రి పదిగంటలయింది. ఏదో మాటలు వినబడితే లేచి చూశాను. తలారి చుట్టూ గుమిగూడారు మా వాళ్లు.

‘‘భలే తన్నిరిలే సారూ! వానికి అట్లే జరగాల్సింది’’ అంటున్నాడు తలారి రాముడు.

‘‘ఎందుకు తన్నడం?’’

‘‘ఏంది సార్‌ అట్లంటావు? భీమప్ప అయ్యంటే ఏందనుకుంటివి? ఎంత పేరూ ఏం కత? అట్లా అయ్య ముందర కుర్చీలో కూచ్చుంటాడా వాడు?’’ అంటూ సాధారణమైన విషయంగా చెబుతున్నాడు తలారి.

నా మనసు చివుక్కుమంది.

(సాక్షి సాహిత్యం: 2018 అక్టోబర్‌ 22)

 

Story: Thank You

Alejandro Zambra

అలెజాండ్రో జాంబ్రా, చిలీ దేశపు కవి, కథకుడు, నవలా రచయిత. 1975లో జన్మించారు. బోన్సాయ్‌ నవల ఆయనకు పేరు తెచ్చింది. స్పానిష్‌లో రాసిన ఆయన ‘థాంక్‌ యూ’ కథ ఆంగ్లానువాదానికి ఇది సంక్షిప్త రూపం. అలెజాండ్రో తెంపు లేకుండా వాక్యాలు రాస్తూపోతాడు. గొంతులో తీవ్రమైన వ్యంగ్యం ధ్వనిస్తుంది. దాన్ని కొంచెమైనా పట్టుకునే ప్రయత్నం జరిగింది. 

––––––––––––––––––––

దుర్మార్గపు దయ

మిమ్మల్ని చూస్తుంటే మీ ఇద్దరి మధ్యా ఏదో ఉందనిపిస్తుంది, కానీ మీరు దాన్ని దాస్తున్నారు అని గనక ఎవరైనా అంటే, ఇద్దరూ ఏకగొంతుతో అలాంటిదేమీ లేదని బదులిస్తారు, అది నిజం కూడా. ఒక నెలకు పైగా వాళ్లు కలిసి తింటున్నారు, కలిసి చదువుతున్నారు, కలిసి పనిచేస్తున్నారు– గోరంతలు కొండంతలు చేసే స్వభావం ఉన్నవాళ్లు ఎవరైనా వీళ్లు ఒకరి కొకరు చెప్పుకుంటున్న మాటలు గమనించినా, ఒకరిమీద పడ్డట్టుగా మరొకరు ఉంటున్న తీరును చూసినా, వీళ్లు కచ్చితంగా ప్రేమించుకుంటున్నారని చెబుతారు. ఆమెది అర్జెంటీనా, అతడిది చిలీ. 

వాళ్లిద్దరూ దూరపు నడకలంటే ఇష్టం ఉన్నవాళ్లే, నడుస్తూ దూర ప్రయాణాలు చేయడం ఎంత బాగుంటుందో అని మాట్లాడుకున్నవాళ్లే, అసలు ప్రపంచాన్ని దూరపు నడకలు ఇష్టపడేవాళ్లూ, ఇష్టపడనివాళ్లూ అని విభజించేంతగా వాళ్ల సంభాషణ కొనసాగింది కూడా. అయినప్పటికీ ఏదో చపలచిత్తంతో వాళ్లు టాక్సీ ఎక్కారు, ఆ టాక్సీలు ఎక్కకూడదని వాళ్లకు మెక్సికో సిటీలో అడుగు పెట్టడానికి నెలలకు ముందే హెచ్చరికలు వచ్చివున్నప్పటికీ, ప్రత్యేకించి వీధుల్లోవి, వాళ్లకు కూడా ఇన్నిరోజులూ టాక్సీ తీసుకోవాలన్న ఆలోచనే రాలేదు, కానీ ఈ రోజు ఏదో చపలచిత్తంతో టాక్సీ తీసుకోవడమూ, డ్రైవరు రాంగ్‌ రూట్లో పోతున్నాడని ఆమె గ్రహించడమూ, చిలీ అబ్బాయితో ఆమె ఏదో గొణగడమూ, అతడు ఏం కాదన్నట్టుగా భరోసా ఇవ్వడమూ జరిగింది. కానీ అతడి మాటలకు ఏ ప్రభావమూ లేనట్టుగా టాక్సీ ఆగింది, ఇద్దరు మనుషులు టాక్సీలోకి వచ్చారు. చిలియన్‌ ధైర్యంగా, నిర్లక్ష్యంగా, కంగారుగా, పిల్లతనంతో, మూర్ఖత్వంతో స్పందించాడు, ఒక దోపిడీదారు ముక్కు మీద గుద్దాడు, ఆమె అప్పటికే ఆపండి, ఆపండి అని అరుస్తూనే ఉంది. చిలీ అబ్బాయి ఆగాడు, దోపిడీదారులు చిలియన్‌ను ఆడుకున్నారు, వాళ్లు ఏ కనికరమూ చూపలేదు, లోపల ఏమైనా విరిగివుండొచ్చు కూడా. కానీ ఇదంతా జరిగి అప్పటికే పది నిమిషాలైంది, అప్పటికే వీళ్ల డబ్బులూ, క్రెడిట్‌ కార్డులూ లాక్కున్నారు, ఏటీఎం పిన్‌ నంబర్లు కంఠస్తం చేశారు.

ఇప్పుడు వాళ్లు ముగ్గురయ్యారు, కారు ఆగిన వెంటనే డ్రైవరు దిగిపోయాడు, ఆ కారునే మరో ట్రక్కుతో ఫాలో అవుతున్న ఇంకో దొంగ కారెక్కి స్టీరింగ్‌ తీసుకున్నాడు, ఈ కొత్త దొంగ మరోసారి చిలియన్‌ను కొట్టాడు, అమ్మాయిని తినేసేలా చూశాడు, ఆ దెబ్బలనీ, దగ్గరికి లాక్కోవడాన్నీ ఇంక చేసేదేమి లేదన్నట్టుగా వాళ్లు అంగీకరించారు. దొంగలు ఎంతో దయగా వీళ్లు ఎక్కడికి వెళ్తున్నారని అడిగి, లా కొందేస వెళ్తున్నారని తెలుసుకుని, మేము దగ్గరలో మిమ్మల్ని డ్రాప్‌ చేస్తామనీ, మేము మరీ అంత చెడ్డవాళ్లమేమీ కాదనీ చెప్పారు. వాళ్లని దింపెయ్యడానికి ముందు నమ్మశక్యం కానట్టుగా వాళ్లకు నూరు పెసోలు ఇచ్చారు కూడా, తిరిగి మళ్లీ ఇంటికి టాక్సీలో వెళ్లమని చెప్పి, కానీ వీళ్లు టాక్సీ తీసుకోలేదు, సబ్‌వే వైపు బయల్దేరారు, మధ్యమధ్యలో ఆమె ఏడుస్తూ ఉంది, అతడు ఆమెను ఓదార్పుగా దగ్గరకు తీసుకున్నాడు, ఒక్కోసారి అతడు అయోమయంగా కన్నీరును ఆపుకున్నాడు.

మెక్సికో సిటీ సబ్‌వేలో తరచూ ట్రెయిన్‌ చాలాసేపు ఆగుతుంది, ఒక మధ్య స్టేషన్‌లో ఒక ఆరేడు నిమిషాలపాటు, ఆ అతిసాధారణ ఆలస్యం ఉద్దేశపూర్వకంగా జరిగినట్టుగా వాళ్లను హింస పెట్టింది, ఆ ట్రెయిన్‌ డోర్లు మూసుకుని, ట్రెయిన్‌ కదిలి, చివరికి వాళ్ల స్టేషన్‌లో దిగి, నడుచుకుంటూ ఆమె ఉంటున్న ఇల్లు చేరేదాకా. ఈ అర్జెంటైన్, చిలియన్‌ ఒక దగ్గర ఉండరు. చిలియన్‌ ఒక ఈక్వెడార్‌ రచయితతోనూ అర్జెంటైన్‌ ఇద్దరు స్నేహితులతోనూ ఉంటారు– ఒక స్పానియార్డ్, ఒక చిలియన్, మరో చిలియన్‌– నిజానికి వాళ్లు స్నేహితులు కూడా కారు, వాళ్లంతా రచయితలు, మెక్సికో ప్రభుత్వం ఇస్తున్న ఒక గ్రాంటు వల్ల మెక్సికో వచ్చారు, వాళ్లు చేసే పనులన్నింట్లోకీ రాయడం తక్కువైనప్పటికీ. వాళ్లు వచ్చి తలుపు తెరిచేప్పటికి, స్పానియార్డ్, బక్కపలుచటి స్నేహశీలి ఏదో రాసుకుంటున్నాడు, రెండో చిలియన్‌ అక్కడ లేడు.  మొదటి చిలియన్, రెండో చిలియన్‌ స్నేహితులు కారు, చెప్పాలంటే వాళ్లు శత్రువుల లాంటివారు, కనీసం చిలీలో ఉన్నప్పుడు, కానీ ఇప్పుడు మెక్సికోలో ఉన్నప్పుడు కూడా పోట్లాడుకోవడం అనుచితమని ఇద్దరికీ తెలుసు. వీళ్లు ఇద్దరు వెళ్లేప్పటికి లివింగ్‌ రూములో శ్రద్ధగా రాసుకుంటున్న స్పానియార్డ్‌ జరిగింది విని దాదాపుగా కదిలిపోయాడు, వీళ్లను ఓదార్చడానికి ప్రయత్నించాడు, ఉల్లాసపరిచే సందర్భోచిత జోకొకటి చెప్పాడు, క్రెడిట్‌ కార్డులు బ్లాక్‌ చేయడానికి అవసరమైన నంబర్‌ సంపాదించి ఇవ్వడంలో సాయపడ్డాడు– దొంగలు 3000 పెసోలు తీసుకున్నారు, రెండు క్రెడిట్‌ కార్డులు, రెండు సెల్‌ఫోన్లు, రెండు లెదర్‌ జాకెట్లు, ఒక వెండి గొలుసు, ఒక కెమెరా కూడా, ఈ చిలియన్‌ కెమెరా తేవడానికి మళ్లీ తిరిగి వెళ్లాడు, ఎందుకంటే అతడు అర్జెంటైన్‌ ఫొటోలు తీద్దామనుకున్నాడు, ఆమె నిజంగా అందంగా ఉంటుంది, ఇది పడికట్టు మాటే, కానీ ఏం చేయగలం, నిజంగా కూడా ఆమె అందంగా ఉంటుంది, అతడు అది కూడా ఆలోచించాడు, ఆ కెమెరా తేవడానికి గనక తిరిగి ఇంటికి వెళ్లకపోయుంటే వాళ్లు అదే టాక్సీని ఎక్కకపోయేవాళ్లు, కానీ చాలా విషయాలు అలాగే జరుగుతాయి, వాళ్లు కొంచెం ముందు వెళ్లినా కొంచెం వెనక వెళ్లినా ఆ కిడ్నాప్‌ బారి నుంచి కాపాడుకోగలిగేవాళ్లు.

అర్జెంటైన్, చిలియన్‌ జరిగిందేమిటో రెండోసారి, మూడోసారి స్పానియార్డ్‌కు చెబుతూ ఉపశమనం పొందుతున్నప్పుడు, రెండో చిలియన్‌ వచ్చాడు, అతడో పార్టీ నుంచి తిరిగొస్తున్నాడు, కూర్చుని తన చికెన్‌ ముక్క తినబోతూ, ఏం జరిగిందో చూసుకోకుండా ఉన్నపళంగా మాట్లాడటం మొదలుపెట్టాడు, అప్పుడుగానీ మొదటి చిలియన్‌ ముఖం ఉబ్బివుండటం, దానికి అతడు ఐస్‌బ్యాగ్‌ పెట్టుకోవడం గమనించలేదు, ముందైతే అతడికి అది సహజంగానే కనబడింది, అతడిదైన కవి ప్రపంచంలో ఎవరైనా ఒకరు ముఖానికి మంచుగడ్డలు పెట్టుకుని అలా రాత్రంతా గడపడం సాధారణమే కదా అనిపించింది, కానీ ఏం జరిగిందో తెలుసుకున్నాక, ‘ఘోరం, ఇవ్వాళ మధ్యాహ్నం నాకూ దాదాపు ఇలాగే జరగబోయింది’ అన్నాడు, అతడు ఒక్క లిప్తకాలంలో ఆ టాక్సీ నుంచి బయటపడాలని నిర్ణయం తీసుకోవడం వల్ల బచాయించాడు.

మళ్లీ ఎవరో వచ్చారు, ఆ స్పానియార్డ్‌ స్నేహితుడై ఉండాలి, మళ్లీ వీళ్లు కథంతా చెప్పారు, ముఖ్యంగా చివరి భాగం, టాక్సీలోని తుది అరగంట, ఇది వాళ్లకు రెండో భాగం లాంటిది. అపహరణ వ్యవహారం మొత్తం గంటసేపు సాగింది, మొదటి అరగంట వీళ్లు ప్రాణాల కోసం భయపడ్డారు, రెండో అరగంటలో భయం ఉన్నప్పటికీ ఆ దొంగలు తమను కచ్చితంగా చంపరని వాళ్లకు నమ్మకం కుదిరింది, ఎందుకంటే వాళ్ల మాటలు అంత భయంకరంగా లేవనిపించింది: ‘అర్జెంటైన్లను పట్టుకున్నాంగానీ ఒక్క చిలియన్‌ను కూడా ఇంతకుముందు పట్టుకోలేదు’ అన్నాడు సీట్లో కూర్చున్న వ్యక్తి, ఇంకా ముందుకెళ్లి చిలీ దేశ పరిస్థితి ఏంటని కూడా విచారించాడు, వాళ్లేదో రెస్టారెంట్లో కూర్చుని మాట్లాడుకుంటున్నట్టుగా. ఇంతలో వెనకసీట్లో కూర్చుని చేతిలో గన్‌ పట్టుకున్న వ్యక్తి, ‘మిమ్మల్ని చూస్తుంటే మీ ఇద్దరి మధ్యా ఏదో ఉందనిపిస్తుంది, కానీ మీరు దాన్ని దాస్తున్నారు’ అన్నాడు, దానికి వాళ్లు ఏకస్వరంతో లేదులేదన్నారు. ఏం అతడు బాగానే ఉన్నాడు కదా అని అర్జెంటైన్‌ను ఉద్దేశించి అని, నువ్వా 70ల పొడుగు జుట్టు కత్తిరిస్తే ఇంకా బాగుంటావని చిలియన్‌కు సలహా ఇచ్చి, పెద్ద కళ్లద్దాలు అతడి ముఖం మీంచి తీయించి కిటికీలోంచి పారేశాడు.

‘ఈసారొచ్చినప్పుడు కత్తెర వెంట తెచ్చుకోవాలి’ అన్నాడు గన్‌మాన్, మళ్లీ చిలియన్‌ను పట్టుకున్నప్పుడు ఈ జుట్టు కత్తిరించాలని చెబుతూ, ముందుముందు మనం చిలియన్లనే, ప్రత్యేకించి పొడువు జుట్టు ఉన్నవాళ్లనే పట్టుకోవాలనీ, అర్జెంటైన్లను ఇంతకుముందు పట్టుకున్నాంగానీ మొదటిసారి మనకు ఈ కుక్కలకొడుకు దొరికాడనీ అన్నాడు. నా దగ్గరో కత్తివుందిగానీ దానితో జుట్టు కత్తిరించలేననీ, కాకపోతే వృషణాలు కోయగలననీ, కానీ అవి తీసేస్తే వీడి గర్ల్‌ఫ్రెండుకు కష్టమైపోతుందనీ బాధపడ్డాడు, పైగా అర్జెంటైన్‌ అమ్మాయి సెక్సీగా కూడా ఉందాయె, అంత అందగత్తెను ఏమీ చేయకుండా వదిలేయడం కష్టంగానే ఉన్నప్పటికీ ఇప్పుడు డ్యూటీలో ఉన్నాను కాబట్టి ఆ పని చేయనన్నాడు.

డ్రైవింగ్‌ సీట్లో ఉన్నవాడు అమ్మాయిని మారడోనా గురించి అడిగాడు, ఆమె ఏదో బదులిస్తుండగానే వాడు తమాషాగా మెస్సీ కంటే చిచారిటో హెర్నాండెజ్‌ మంచి ఆటగాడని చెబుతూ, మెక్సికోలో ఏ ఫుట్‌బాల్‌ క్లబ్‌ నీ ఫేవరేట్‌ అని అడిగాడు, ఆమె తనకు తెలియదంది, అది పచ్చి అబద్ధం, వాడికంటే కచ్చితంగా ఆ అమ్మాయికి సాకర్‌ గురించి ఎక్కువ తెలుసు. దీని గురించే చిలియన్‌ కూడా ఆలోచించాడు, ఎలా అబద్ధం చెప్పాలో తెలియక, ప్యూమా, షివాస్, క్రూజ్‌ అజుల్‌ క్లబ్బుల్లో దొంగలు దేని ఫ్యాన్సో అంచనా వేయలేక, మాంటెరీ అన్నాడు, అక్కడ చుపెటె సువాజో ఆడతాడు కాబట్టి. ఈ మాంటెరీ అంటే ఆ దొంగకు ఇష్టం లేకపోయినా చుపెటె సువాజోకు అతడు ఫ్యాన్‌ కాబట్టి, చుపెటె సువాజో గౌరవార్థం వాళ్లను చంపకుండా వదిలేయాలని తీర్మానించాడు. 

ఈ చుపెటె సువాజో ఎవరని అడిగాడు రెండో చిలియన్, తనకు కచ్చితంగా తెలిసినా, తాను సాకర్‌ను అంత పట్టించుకోనని బిల్డప్‌ ఇచ్చేందుకు. మొదటి చిలియన్‌ జవాబు ఇచ్చేలోగా స్పానియార్డ్‌ అందుకుని అతడు చిలీ సెంటర్‌ ఫార్వర్డ్‌ ఆటగాడని బదులిస్తాడు.

అర్జెంటైన్, మొదటి చిలియన్‌ ఇంకా అలాగే దగ్గరగా కూర్చుని ఉన్నారు. ఈ అన్ని వివరాలతో కూడిన కిడ్నాప్‌ డ్రామా గురించి చెప్పీ చెప్పీ అలసి, నిజంగా వాళ్లకు ఒంటరిగా ఉండాలనిపించింది. చివరకు బాత్రూమ్‌కు వెళ్తున్నానని చెప్పి అర్జెంటైన్‌ బెడ్రూములోకి వెళ్లాడు చిలియన్‌. కాసేపుండి అర్జెంటైన్‌ కూడా లేచి బాత్రూములోకి వెళ్లి కిడ్నాపును కడుక్కునేలా స్నానం చేసింది, ఇంకా నయం ఆమెకు జరిగింది తక్కువే కాబట్టి, ఈ రోజంతా ఆమె అందరికీ కృతజ్ఞతతో ‘థేంక్యూ, థేంక్యూ’ అని చెబుతూనేవుంది, ఏం చేయకుండా వదిలేసిన కిడ్నాపర్లకూ, తనను ఓదార్చిన స్పానియార్డ్‌కూ, పట్టించుకోకుండా వదిలేసి కూడా సాంత్వన ఇచ్చిన రెండో చిలియన్‌కూ, ఇంకా ముఖ్యంగా మొదటి చిలియన్‌కూ. ఇప్పుడు అర్జెంటైన్‌నూ చిలియన్‌నూ చూసేవాళ్లెవరైనా, ప్రేమంటే ఏమిటో తెలిసిన వాళ్లెవరైనా వీళ్లిద్దరూ చాలాకాలం కలిసివుంటారని అనుకుంటారు.

(సాక్షి సాహిత్యం: 2018 జూలై 30)

 

ఈలోకం

 

చలం

మహారచయిత చలం(1929–89) కథ ‘ఈలోకం’ సంక్షిప్త రూపం ఇది. కానీ దీని పూర్తి పాఠం చదివితేనే అసలైన మజా!

–––––––––––––––

క్షణికంలో శాశ్వతానందం

మా పెద్ద తగాదా ఐన తరవాత మూడువారాలకి జయలక్ష్మి ఓనాటి ఉదయం చీటీ పంపింది. కాని నాకు తెలుసు. కలుసుకున్నా లాభం లేదు. సాయంత్రం లోపలే మళ్లీ పోట్లాడుకుంటాము. కాని పోట్లాడి విడిపడ్డ తరవాత, జీవితంలో యీ కాసిని గంటలూ ఎందుకు వృథా చేసుకుంటున్నామా అని నిశ్చయంగా పరితాపపడి నిలవలేక నిమిషాలమీద కలుసుకుంటాము.

కాదు. ఈవేళ స్పష్టంగా మాట్లాడి వొస్తాను. ఇక లాభం లేదని, నా కోసం చీటీ రాయవద్దని, నిశ్చయంగా చెప్పేసి వెళ్లిపోతాను. ఈ మాత్రం అందం దొరకదా ఏమిటి నాకు?

సామాను సద్దమన్నాను నౌకర్ని. బొంబాయికి బెర్తు రిజర్వు చేయించాను. తాత్సారం చేసి చేసి నాలుగింటికి బైలుదేరాను జయలక్ష్మి ఇంటికి. 

తలుపు లోపల గడియవేసి వుంది. గట్టిగా తలుపు కొట్టాను. దూరంనించి దాసీది కనకం వొస్తున్నానని కేకవేసింది. అమ్మగారు తలంటి పోసుకుంటున్నారుట.

గదిలో కూచున్నాను. అరగంటయింది. దూరంగా నీళ్లు పోసుకుంటున్న చప్పుడు తప్ప ఇంకేం వినపట్టంలేదు. రాదేం ఇంకా? కావలిసే ఈ ఆలస్యం? సరాసరి నీళ్ల గదిలోనికి వెడితే?

‘‘జయా!’’ నమ్రతగా పిలిచాను.

‘‘ఏం సంగతి!’’ వెక్కిరింపు.

‘‘ఎంతసేపు’’

‘‘నాలుగు గంటలు కాలయాపన చెయ్యగలిగిన అయ్యగారికి యీ పది నిమిషాలు భారమైనాయి గావును’’ అని చీదరించుకుంది.

నా కోపాన్ని మింగుకుని– ‘‘ఒక్కసారి నిన్ను చూడనీ.’’

‘‘వీల్లేదు. నేను వొచ్చేలోపల దొడ్లోకి వెళ్లి స్తానం చేస్తున్న నీటి కాలవని ఆరాధించండి.’’

విసుక్కుని దొడ్లోకి పోయినాను. తూములోనుంచి నవ్వుతో దూకుతున్నాయి తెల్లటి నీళ్లు– వట్టివేళ్ల సున్నిపిండితో పరిమళమైన నీళ్లు.

ఇంతేనా? ఈమెని విడవలేనా? మళ్లీ ఆ మాయలో పడుతున్నానా? స్త్రీలేంది బతకలేను. స్త్రీతో వేగలేను. ఈ చక్రంలోంచి విముక్తి లేదా? మోహప్రవాహంలో ఇట్లా కొట్టుకుపోవడానికి వొప్పుకోను.

ఆ నీళ్ల కాలవ వెంట పదడుగులు నడిచాను. ఆ నీళ్లు ఓ మురిగిన పేడకుప్పని పాయలై చుట్టుకుంటున్నాయి, స్త్రీ హస్తాల వలె. చప్పున పెద్ద విరక్తి తోచింది. ఇంతే స్త్రీ మోహం. ఇంతకన్న నీచం ఇంకేంలేదు.

నా కళ్లముందు ప్రపంచం తళతళమంది. దివ్యచక్షువు తెరుచుకున్నట్టయింది. ఇల్లు దొడ్డి అన్నీ మాయమైనాయి. నా ముందు ఆ మురిగిన పేడకుప్ప తప్ప యింకేం కనిపించలేదు. ఆ పేడకుప్ప పెరిగి నా లోకమైపోయింది. నా దృష్టి ఆ పేడని చీల్చుకుని చూస్తోంది. కుప్పనిండా పురుగులు– పెద్దవీ, చిన్నవీ. వాటి సంభాషణ కూడా అర్థమౌతోంది.

టీచరు: ‘‘భూమి గుండ్రముగా వుందనడానికి నిదర్శనం ఏమిటి?’’

విద్యార్థి: ‘‘ఎంత తిరిగినా పేడ తప్ప ఏం కనిపించదండీ.’’

టీచరు: ‘‘రైట్, పది మార్కులు. కొన్ని యుగాల కిందట, ఈ భూమి పొగలు కక్కుతూ ఉండేదిట. ఇప్పుడు చల్లారింది. అటు తరవాతే యీ జీవసృష్టి ప్రారంభమైంది.’’

(ఇందాకనేకదా ఆవు పేడ వేసింది. ఆ వేడి సంగతి గావును!)

పక్కనే ఇంకోచోట ఒక సభ జరుగుతోంది. అక్కడ కాషాయ వస్త్రాలు వేసుకున్న పురుగూ, నల్లటి సూటు వేసుకున్న తెల్లటి పురుగూ సభలో ఎత్తు స్తలం మీద కూచున్నారు. సూటు పురుగు ఉపన్యాసం ఇస్తోంది.

‘‘నిన్న రాత్రి నాకు కలలో ఈశ్వరుడు కనబడ్డాడు. ఈ కొత్త మతవిధానాన్ని ప్రసాదించాడు. ఇంక కొత్తయుగం ప్రారంభం కాబోతోంది. ఇంక మరణభయం లేదు’’

ఇంతలో పొరుగమ్మ వొచ్చి పేడ ఓ ముద్ద చేతిలోకి తీసుకుంది. ఆ ముద్దలో యీ ఉపన్యాసకుడు కూడా లేచి వెళ్లిపోయినాడు. సభాసదులంతా ‘బొందితోనే కైలాసానికి వెళ్లాడని’ అతనికి గొప్ప సమాధి కట్టించడానికి తీర్మానాలు చేసుకుంటున్నారు.

ఆ పక్కనే ఓ ఆడపురుగు తన పిల్లతో అంటోంది– ‘‘ఒసే ఎన్నడన్నా మన వంశంలో వుందే ఇట్లాంటి నీచపు గుణం? ఆ పాడు మురికి నల్లపురుగుని నీ తోకతో దాని ముదనష్టపు తోకని కలవనిచ్చావే!’’

ఇంకోవేపు చూశాను. రెండు పురుగులు పోట్లాడుకుంటున్నాయి.

‘‘నా గీతాలు ఆచంద్రార్కంగా నిలుస్తాయి. ఈ పేడకుప్పలో నా అంత అందంగా రాసేవాణ్ణి చూపగలవా? నీ మొహం నువ్వూ ఓ కవివే!’’

రెండో పురుగు: ‘‘నా కవిత్వం ఈనాటి ప్రజలకు కాదు. నాలుగు యుగాలు పోయాక పుట్టబోయే పురుగులకి. అవి నీకన్న తెలివైన మెదడుతో పుడతాయి.’’

ఇంతలో ఓ బొండుపురుగు సమీపించి ‘‘నాకో పుస్తకం అంకితం ఇవ్వరా మీలో వొకరు? నా పేరు ఆకల్పాంతం నిలుస్తుంది. నేను పుస్తకాన్ని అందంగా పేజీకి ఒక్క పంక్తి చొప్పున అచ్చు వేయిస్తాను’’ అంటోంది.

ఇంక కొంతదూరంలో ఒక మొండిగోడల ఇల్లు కనపడ్డది. దాంటో కొన్ని పురుగులు తలకిందుగా వేళ్లాడుతున్నాయి. కొన్ని మేకుల మీద పడుకునివున్నాయి. చెక్క మీద ‘‘యోగాశ్రమం. దీంటోకి స్త్రీలు ప్రవేశించకూడదు’’ అని వుంది.

వాకిలిముందు ఒక పెద్ద సభ. ఆశ్రమపు అధ్యక్ష పురుగు ఉపన్యాసం ఇస్తోంది. ‘‘ఈలోకం అసత్యం. ఆత్మ శాశ్వతం. ఇంద్రియాల్ని అరికట్టితేనేగానీ ఆత్మజ్యోతి దర్శనం కాదు. యోగప్రభావం వల్ల గాలిలో పైకిలేచే శక్తి వొస్తుంది.’’

అంటోవుండగా ఆ వేపుకు వొచ్చిన ఓ కోడి ఆ యోగిపురుగుని ముక్కుతో పైకెత్తింది. పురుగుల కళ్లదృష్టి అంతయెత్తుకి చూడలేదు గనక ఆ యోగి అట్లా పైకి లేచి వెళ్లిపోయినాడనుకొని భక్తితో అన్ని పురుగులు సాష్టాంగపడ్డాయి.

కొన్ని పురుగులు ఒకచోట చేరి, సభ చేస్తున్నాయి. ‘‘మన పేడ వేరు, మన జాతి వేరు. పక్కనున్న నల్ల పురుగులు, అవి పేడని వుండలుగా చేసుకునిగాని తినవు. మనం ఎట్లానన్నా సత్యాగ్రహం చేసి ఐనా సరే విడిపోవాలి’’ అంటూ వుండగా పైనించి ఆవు వుచ్చపోసింది. ఆ ధారతో ఆ దేశమంతా జలమయమయింది. బతికిన ఒక జడలపురుగు ‘‘ఈ వరదలు మన తాతలు చేసిన పాపాలకి ఈశ్వరుడు కోపించి చేసిన ప్రతీకారం’’ అంటున్నాడు.

ఒక తెల్లని గడ్డంపురుగు, ‘‘ఇదేమి మూర్ఖం, మన తాతలు చేసినదానికి మన మీద కోపం కలుగుతుందా ఈశ్వరుడికి? అదేదో నీటిధార పడ్డది. శాస్త్రజ్ఞులు దానికి కారణం కనుక్కోగలరు!’’ అన్నాడు. ఆ మాటలకి పురుగుజాతికి కోపమొచ్చి, ఆ గడ్డంపురుగుని మోసుకుపోయి గట్టిపేడలో వూపిరాడకుండా పాతి చంపేశాయి.

ఇంకొకచోట అఖిల సారస్వత సమ్మేళనం. ఒక సంపాదకీయ పురుగు చచ్చిన చిన్న పురుగుమీద నుంచుని ఉపన్యాసమిస్తోంది. ‘‘ఈ పురుగు పేడ వాంగ్మయానికి చాలా సేవచేసింది. మనం ఒక్క సన్మానమూ చెయ్యలేదు. మనం చందాలిచ్చి గొప్ప స్మారకచిహ్నం కట్టాలి.’’

గుసగుసలాడుతున్నారు సభాసదులు. ‘‘చందాలన్నీ వీడే కొట్టెయ్యడానికి.’’

అక్కడే ఓ ముసలిపురుగు కొంత పేడని పోగుచేసుకుని దానిమీద కూచుంది. పిల్ల కవి పురుగులు తమ రచనల్ని అర్పించి, వరుసగా చదువుతున్నాయి. ఆ పురుగు తన యిష్టప్రకారం ‘‘ఈ కావ్యం తుక్కు. ఈ కావ్యం పదేళ్లు నిలుస్తుంది’’ అంటోంది. అందమైన ఆడపురుగుల కావ్యాలు మాత్రం ఆచంద్రార్కంగా నిలుస్తాయని దీవించి, తన పీఠం మీద కూచోపెట్టుకుంటోంది.

ఇంతలో పెద్దపెద్ద జండాలతో అరుపులతో ఓ పురుగు గుంపు ప్రవేశించింది. ‘‘లాగెయ్యండి వాణ్ణి. కిందికి లాగెయ్యండి. ఇదంతా పేడ గలవారి సారస్వతం. వీళ్లు రాసే గ్రంథాలూ, కవిత్వాలూ, ఎవరికీ అర్థం కావు. దేవుడూ భక్తీ శృంగారం ఇట్లాటివే రాస్తారు వీళ్లు. వీళ్లనీ వీళ్ల కవిత్వాన్ని ధ్వంసం చేస్తేనేగానీ శాంతి లేదు లోకానికి’’ అని చిందరవందరచేసి పోయినారు వాళ్లు.

ఇంతలో పెద్ద పెద్ద జండాలు పట్టుకుని ఓ గుంపు ప్రవేశించింది. దాంటో బక్కపురుగు, గంభీరోపన్యాసం ప్రారంభించింది. ‘‘యీ పురుగు దేశముందే యిది దేవతలు స్వయంగా నిర్మించుకున్న భూమి. దీనికి పతనం లేదు. ఇది అనంతకోటి యుగాల వరకు ప్రపంచానికి జ్యోతిౖయె వెలగాలంటే, నాకు మీ ఓట్లు యివ్వండి...’’ 

ఇంతలో జయలక్ష్మి స్నానం నీళ్లు పేడకుప్ప చుట్టూ పెద్దమడుగు కడుతున్నాయి. పేడ నాని పెళ్లలు పెళ్లలుగా కూలిపోతోంది. 

‘‘అసలు పచ్చి పేడనేగానీ మగ్గిన పేడని తినకూడ’’దని కొన్ని పురుగులు బోధిస్తున్నాయి. పేడరసాన్ని పులిపించి తాగడంవల్ల ఘోరాలు తటస్తిస్తున్నాయననీ, పేడ మద్యాన్ని నిషేధించమనీ ప్రభుత్వానికి అర్జీలు పెడుతున్నాయి కొన్ని పురుగులు.

ఇంతలో జయలక్ష్మి దాసీది వొచ్చి పొయ్యి అలకడానికి ఆ పురుగులున్న పేడనంతా ముద్దచేసి తీసుకుపోయింది. ఆ ముద్దకింద నించి రెండు తెల్లటి పురుగులు బైటపడ్డాయి. ఒకదానికి జయలక్ష్మి మొహం, ఇంకాదానికి నా మొహం. వెంటనే పేడకుప్ప నా కళ్లముందు మాయమై ప్రపంచం మామూలుగా ప్రత్యక్షమయింది. జయలక్ష్మి తలలో కదంబం, గులాబి పువ్వులు పెట్టుకుని, ఆకుపచ్చ వెంకటగిరి చీర కట్టుకుని, నవ్వుతోంది నన్ను చూసి.

‘‘ఆరాధన అయిపోయిందా?’’

‘‘ఏం బతుకు మనది?’’

‘‘ఈ తగాదాలేనా?’’

‘‘అసలు ఈ ప్రేమ’’

‘‘బతుక్కీ ప్రేమకీ కూడా అర్థం కనపట్టం లేదా మీకు?’’

‘‘ఏమిటో యిప్పుడు పుట్టి రేపు నశించే పురుగులం’’

‘‘కాని ఈ రాత్రికి దేవతలం’’

‘‘పోట్లాడతావు నాతో’’

‘‘నా పోట్లాట మాత్రం ఏం శాశ్వతం? ఎందుకంత బాధగా తీసుకోవాలి నువ్వు? ఏదో రేపు పొద్దున్నకి నశించేవాడివి? పద.’’

రెండు పురుగులు గూట్లోకి వెళ్లాయి.

(సాక్షి సాహిత్యం: 2018 ఆగస్ట్‌ 27)

 

Guests of the Nation

Frank O'Connor

 

ఫ్రాంక్‌ ఓ కానర్‌(1903–1966) ఐరిష్‌ కథ ‘గెస్ట్స్‌ ఆఫ్‌ ద నేషన్‌’ సారం ఇది. 1931లో ప్రచురితమైంది. బ్రిటన్‌ మీద ఐర్లాండ్‌ స్వాతంత్య్ర సమరం జరుగుతున్న కాలం దీని నేపథ్యం. ఐర్లాండ్‌కు చెందిన ఓ కానర్‌ సుప్రసిద్ధ కథకుడు, కవి.

–––––––––

గెస్ట్స్‌ ఆఫ్‌ ద నేషన్‌

సాయంత్రం అవుతూనే బెల్చర్‌ పొడుగ్గా కాళ్లు చాపి, ‘ఊమ్, నేస్తుడా, దాని సంగతేమిటి?’ అంటాడు. వెంటనే నోబెల్‌ గానీ బోనపార్ట్‌ గానీ, ‘నువ్వంటే సరే, నేస్తుడా’ అని నవ్వుతూ బదులిస్తారు. ఈ నేస్తుడా అనే మాట వాళ్లిద్దరికీ బెల్చర్‌ వల్లే అలవాటైంది. వెంటనే అందరిలోకీ పొట్టివాడైన హాకిన్స్‌(వాళ్లు ఆకిన్స్‌ అంటారు) దీపం వెలిగిస్తాడు, కార్డ్సు బయటకు తీస్తాడు. ఇక ఆట మొదలవుతుంది.

ఒక్కోసారి వీళ్లను పర్యవేక్షిస్తున్న జెరమాయా డానవన్‌ వీళ్లున్న ఇంటికి వస్తుంటాడు. వాళ్ల వెనకాల నిలబడి, ‘ఆకిన్స్, నువ్వేం ఆడుతున్నావో చూసుకో’ అని అరుస్తాడు. హాకిన్స్‌కు ఆడటం రాదు. కానీ డాన్స్‌ బాగా చేస్తాడు.

బెల్చర్, హాకిన్స్‌ ఇంగ్లీషు సైనికులు. ఇంగ్లీషువాళ్ల కోసం (ఐరిష్‌) సెకెండ్‌ బెటాలియన్‌ తీవ్రంగా గాలిస్తున్నప్పుడు పట్టుబడ్డారు. ఇద్దరినీ నోబెల్, బోనపార్ట్‌ బాధ్యత కింద ఈ ఇంట్లో ఉంచారు. కొన్ని రోజులు గడిచేప్పటికి, వాళ్లమీద ఓ కన్ను వేసి ఉంచాలనే ఆలోచనే వీళ్లు మరిచారు. వాళ్లు ఎందుకు పారిపోతారు!

వీళ్లున్న ఇల్లు ఒక ముసలావిడది. ఈమెకు నోటి కొసనే శాపనార్థాలుంటాయి. అట్లాంటిది ఈ ముసలమ్మా బెల్చర్‌ ఎలా అలవాడుపడ్డారో చూడటం కళ్లకు వినోదం. బెల్చర్‌ భారీ మనిషి. ఐదడుగుల పది అంగుళాలున్న బోనపార్ట్‌ కూడా పైకి చూడాల్సి ఉంటుంది. అంత భారీకాయుడు నిశ్శబ్దంగా దయ్యంలా తిరుగుతుంటాడు. అసలు మాట్లాడడు. ఎప్పుడన్నా మాట్లాడాడంటే ఆ కార్డ్సు ఆడుదామనే. ఆటంటే బాగా ఇష్టం. ముసలమ్మ ఏ బకెటో, ట్రేనో పట్టుకొస్తుంటే అతడు సాయం వెళ్తాడు. వంటచెరుకు కోసం తిప్పలు పడుతుంటే ఆమె దగ్గరి చిన్న గొడ్డలి లాక్కుని కట్టెలు కొట్టిస్తాడు. బెల్చర్‌కు పూర్తి విరుద్ధం హాకిన్స్‌. బటాలియన్‌కు సరిపడా అతడే వాగుతాడు. ఎంత చిన్న టాపిక్‌గానీ ఎదుటివారిని తిట్టకుండా వదలడు. హాకిన్స్, నోబెల్‌ తరచూ మతం గురించి వాదులాడుకుంటారు. నోబెల్‌ సోదరుడు ప్రీస్ట్‌ అని తెలియడం దీనికి కారణం. ఎవరూ మాట్లాడ్డానికి లేకపోతే ముసలమ్మ మీద ప్రతాపం చూపిస్తాడు హాకిన్స్‌.

’ ’ ’

ఒక సాయంత్రం వాళ్లందరూ టీ తాగారు. హాకిన్స్‌ దీపం వెలిగించాడు. పెట్టుబడిదారులు, స్వర్గం, పూజారులు... ఇలా మాటలు దొర్లుతున్నాయి. అప్పుడు జెరమాయా డానవన్‌ వచ్చాడు. అందరినీ చూసి నెమ్మదిగా బయటికి నడిచాడు. చర్చ తెగేది కాదని బోనపార్ట్‌ ఆయన్ని అనుసరించాడు. ఇద్దరూ గ్రామం వైపు నడుస్తున్నారు. ఆగి, ‘వాళ్లకు కాపలాగా ఉండాల్సింది నువ్వు’ అన్నాడు డానవన్‌. ‘ఇంకెంతకాలం? వాళ్లను మనతో ఉంచుకుని ఏం ప్రయోజనం?’ అడిగాడు బోనపార్ట్‌. ‘వాళ్లను బందీలుగా పట్టుకున్నామని నీకు తెలుసనుకుంటున్నా.’ ఖైదీలు అనకుండా బందీలు అనడం అర్థంకాలేదు. ‘శత్రువుల దగ్గర మనవాళ్లు ఖైదీగా ఉన్నారు. ఇప్పుడు వాళ్లను కాల్చేస్తామని చెబుతున్నారు. వాళ్లు మనవాళ్లని కాల్చేస్తే మనమూ వాళ్లవాళ్లను కాల్చేసి దీటైన జవాబిద్దాం’ తీవ్రంగా బదులిచ్చాడు డానవన్‌. ‘కాల్చేయడమా?’ అసలు అట్లాంటిదొకటి సాధ్యమనే ఆలోచనే బోనపార్ట్‌కు ఉదయించలేదు. ‘అంతే, కాల్చేయడమే’ స్థిరంగా బదులిచ్చాడు డానవన్‌. ‘కానీ నాకూ నోబెల్‌కూ ఈమాట ముందే చెప్పివుండాల్సింది’ పీలగా అన్నాడు బోనపార్ట్‌. ‘ఎందుకు చెప్పాలి?’ ‘ఎందుకంటే వాళ్లను మేము కావలి కాస్తున్నాం కాబట్టి.’ ‘మిమ్మల్ని కాపలాగా ఉంచినప్పుడు ఆ మాత్రం ఊహించలేరా?’ తప్పుపట్టాడు డానవన్‌. ఇప్పుడు చెబుతున్నాగదా, ఎప్పుడు చెబితే తేడా ఏముంది? అన్నాడు. ‘చాలా పెద్ద తేడా ఉంది’ గొణిగాడు బోనపార్ట్‌. కానీ ఆ తేడా ఏమిటో వివరించలేకపోయాడు.

బోనపార్ట్‌ తిరిగి వెళ్లేసరికి చర్చ తీవ్రంగా నడుస్తోంది. మరణానంతర జీవితం ఏమీ ఉండదని మాట్లాడుతున్నాడు హాకిన్స్‌. మతగ్రంథాలను అనుసరించి కచ్చితంగా ఉంటుందని చెబుతున్నాడు నోబెల్‌. ‘నీకు స్వర్గం ఏమిటో తెలియదు, అదెక్కడుందో తెలియదు? అందులో ఎవరుంటారో తెలియదు, వాళ్లకు ఏమైనా రెక్కలుంటాయా’ అన్నాడు హాకిన్స్‌. ‘అవును, ఉంటాయి, చాలా’ చెప్పాడు నోబెల్‌. ‘అవి ఎక్కడ్నుంచి వస్తాయి? ఎవరు చేస్తారు? అక్కడేమైనా రెక్కల ఫ్యాక్టరీ ఉందా?’ వ్యంగ్యంగా అన్నాడు హాకిన్స్‌.

చర్చ పూర్తయ్యేసరికి అర్ధరాత్రి దాటింది. నీతో వాదించడం నా వల్ల కాదని నోబెల్‌ చేతులెత్తేశాడు. ఆ ఇంగ్లీషు వాళ్లిద్దరినీ వేరే గదిలోకి పంపి, తాళం పెట్టి, బోనపార్ట్, నోబెల్‌ పడుకున్నారు. దీపం ఆర్పేశాక డానవన్‌ చెప్పింది నోబెల్‌ చెవుల్లో వేశాడు బోనపార్ట్‌. నోబెల్‌ మౌనంగా ఉండిపోయాడు.

’ ’ ’

తెల్లారి సాయంత్రం వాళ్లు టీ తాగారు. బెల్చర్‌ తన ధోరణిలో ‘ఊమ్, నేస్తుడా, దాని సంగతేమిటి?’ అన్నాడు. అందరూ టేబుల్‌ చుట్టూ గుండ్రంగా కూర్చున్నారు. హాకిన్స్‌ కార్డ్స్‌ పంచాడు. బయట డానవన్‌ వస్తున్న బూట్ల చప్పుడు. నెమ్మదిగా బయటికి నడిచాడు బోనపార్ట్‌. ‘ఏం కావాలి?’ ‘నీ సైనిక స్నేహితులిద్దరు.’ డానవన్‌ ముఖం కోపంగా ఉంది. ‘మరో దారిలేదా?’ ‘శత్రువులు మనవాళ్లను నలుగురిని చంపేశారు. తెలుసా, అందులో ఒకతను పదహారేళ్ల కుర్రాడు.’

ఇంతలో నోబెల్‌ అక్కడికి వచ్చాడు. గేటు దగ్గరున్న ఇంటెలిజెన్స్‌ ఆఫీసర్‌ ఫీనీ కూడా కలిశాడు. ‘ఆ ఇద్దరినీ బయటికి తెండి, ఇక్కడినుంచి షిఫ్ట్‌ చేస్తున్నామని చెప్పండి’ ఆదేశించాడు డానవన్‌. ‘నన్ను ఇందులోంచి మినహాయించండి’ ప్రాధేయపడ్డాడు నోబెల్‌. ‘అయితే సరే, నువ్వూ ఫీనీ షెడ్లోంచి పార, పలుగు పట్టుకెళ్లి దూరంగా గొయ్యి తియ్య’మన్నాడు డానవన్‌. ‘ఇరవై నిమిషాల్లో మేము వచ్చేస్తాం. ఎవరికీ తెలియకూడదు’. ఫీనీ, నోబెల్‌ బయటికి నడిచారు.

డానవన్, బోనపార్ట్‌ ఇంట్లోంచి ఇంగ్లీష్‌ వాళ్లను బయటికి పిలుచుకొచ్చారు. నడుస్తుండగా, ‘పొద్దున మావాళ్లు నలుగురిని మీవాళ్లు కాల్చేశారు, ఇప్పుడు మీ వంతు’ చెప్పేశాడు డానవన్‌. హాకిన్స్‌ నమ్మలేదు. కావాలంటే బోనపార్ట్‌ను అడగమన్నాడు. ‘ఆ అవసరం లేదు, నేనూ బోనపార్ట్‌ నేస్తులం, కాదా?’ అడిగాడు హాకిన్స్‌. నిజమేనని బాధగా చెప్పాడు బోనపార్ట్‌. అయినా నమ్మలేదు హాకిన్స్‌. ‘నువ్వు నిజం చెప్పట్లేదు, నన్నెందుకు కాల్చేస్తారు? నోబెల్‌ కూడా ఇందులో ఉన్నాడా?’ అవునని తెలియగానే హాకిన్స్‌ నవ్వాడు. ‘హాకిన్స్, నీ చివరి కోరిక ఏమిటి?’ అడిగాడు డానవన్‌. ‘నోబెల్‌ నన్నెందుకు కాల్చేస్తాడు? నేను అతడినెందుకు కాల్చేస్తాను? మేము నేస్తులం కదా!’

దూరంగా దీపపు వెలుతురులో నోబెల్, ఫీనీ నిలబడివున్నారు. గొయ్యి సిద్ధంగా ఉంది. ‘హలో, నేస్తుడా’ నోబెల్‌ను పలకరించాడు బెల్చర్‌. బోనపార్ట్‌ గుండెలో మృత్యుబాధ వచ్చి కూర్చుంది. నోబెల్‌ బదులివ్వలేదు.

‘హాకిన్స్, నీ చివరి సందేశం ఏమిటి?’ అతడికి ఇలాంటివాటి మీద నమ్మకం లేదు. మరేదో మాట్లాడబోయాడు. ‘ఇక చాలిద్దాం.’ రివాల్వర్‌ను చేతిలోకి తీసుకున్నాడు డానవన్‌. హాకిన్స్‌ మెడ వెనుక గురిపెట్టాడు. బోనపార్ట్‌ కళ్లు మూసుకున్నాడు. బ్యాంగ్‌! నోబెల్‌ కాళ్ల దగ్గర పడిపోయాడు హాకిన్స్‌. బెల్చర్‌ జేబులోంచి కర్చీఫ్‌ తీసుకుని కళ్లకు కట్టుకోబోయాడు. పెద్ద తలకు ఆ చిన్న కర్చీఫ్‌ సరిపోలేదు. బోనపార్ట్‌ను ఇవ్వమని అడిగాడు. గంతలు కట్టుకునేముందు హాకిన్స్‌ కదులుతూ కనబడ్డాడు. అతడి ఎడమ మోకాలు పైకి లేవడం దీపం వెలుగులో కనబడింది. ముందు అతడిని ఇంకోసారి కాల్చేయండి, అన్నాడు బెల్చర్‌. శాశ్వతంగా ఆ నొప్పి నుంచి విముక్తం చేయడానికి మరొక బ్యాంగ్‌! బెల్చర్‌ నవ్వాడు. ‘రాత్రే వాడు ఈ మరణానంతర జీవితం గురించి తెగ కుతూహలపడ్డాడు.’ బోనపార్ట్‌ వెన్ను వణికింది. బెల్చర్, నీ చివరి ప్రార్థన చేస్తావా? ‘ఉపయోగం లేదు, నేను సిద్ధంగా ఉన్నాను’. బ్యాంగ్‌! రెండోసారి కాల్చే అవసరం కూడా రాలేదు.

ఆ గుడ్డి వెలుతురులోనే శవాలను మోసుకెళ్లి, గోతిలో వేసి పూడ్చారు. పనిముట్లు పట్టుకుని నోబెల్, బోనపార్ట్‌  తిరిగి ఇంటికి వెళ్లారు. వెళ్లేసరికి ముసలమ్మ జపమాలతో కూర్చునివుంది. ‘వాళ్లను ఏం చేశారు?’ అనుమానంగా అడిగింది ముసలమ్మ. బదులు రాలేదు. మళ్లీ అడిగినా బదులు లేదు. అయ్యో! ముసలమ్మ మోకాళ్ల మీద దేవుడి ముందు కూలబడింది. 

(సాక్షి సాహిత్యం: 2018 ఏప్రిల్‌ 23)

 

కొడవటిగంటి కుటుంబరావు: దుక్కిటెద్దు

కొడవటిగంటి కుటుంబరావు

కొడవటిగంటి కుటుంబరావు(1909–1980) కథ ‘దుక్కిటెద్దు’ సంక్షిప్త రూపం ఇది. సౌజన్యం: అ.ర.సం. గుంటూరు శాఖ. కథలు, నవలలు, నాటికలు, గల్పికలు, వ్యాసాలు రాసిన బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి కొ.కు. ఆయన ‘చదువు’ తప్పక చదవాల్సిన తెలుగు నవలల్లో ఒకటి.

–––––––––

దుక్కిటెద్దు

‘‘వద్దు, వద్దు! నాకు డాక్టరొద్దు! రెండు రోజులుంటే అదే నిమ్మళిస్తుంది!’’ అన్నాడు కిష్టయ్య ఆయాసంగా.

‘‘అదేమిటి, నాన్నగారూ? అసలు జబ్బేమిటో తెలుసుకోనివ్వండి. ముందుగా జాగర్తపడాలి గాని, రోగం ముదర బెట్టుకుంటారా?’’ అన్నది అనసూయ. ఆమె పిల్లలు నలుగురూ ఆమె చుట్టూ నిలుచున్నారు.

‘‘పిల్లల కోడి’’ అని కిష్టయ్య తన కూతురికి ఏనాడో పేరు పెట్టుకున్నాడు. కాని ఆయన ఆ మాట ఎప్పుడూ పైకి అనలేదు. ఆయన పెళ్లాంతోగాని, పిల్లలతోగాని అనని విషయాలు, ఇటువంటివి, బోలెడున్నై.

ఒకప్పుడు కిష్టయ్య తన భార్యను గురించీ, పిల్లల్ని గురించీ మురిసినవాడే. ఆయన చిన్నతనంలో కష్టాలు పడ్డాడు. ఆయన తన తల్లి నెరగడు. తండ్రి రెండో పెళ్లి చేసుకున్నాడు. మారుతల్లి కిష్టయ్యని హీనంగా చూసేది. వాళ్ల పల్లెటూళ్లో ఇంగ్లీషు బడి లేదు. బస్తీ చదువు డబ్బు దండగన్నది మారుతల్లి. తండ్రి కాదనలేదు. కిష్టయ్య– పదేళ్లవాడు– ఇంట్లో చెప్పకుండా బస్తీకి వెళ్లి వారాలు చేసుకుని, పుస్తకాలు, జీతం డబ్బులు, ఇతరులు పారేసిన బట్టలు ముష్టెత్తి చదువుకున్నాడు. తాను మేజరై తండ్రితో ఆస్తి పంపకం చేసుకునేసరికి కిష్టయ్య చదువు అయేపోయింది. ‘‘మంచివాడు’’ అనిపించుకోవటం ఇతరులను ఏ మాత్రమూ నొప్పించకుండా వారి సహకారం పొందటం, పొందిన సహాయానికి రెట్టింపు కృతజ్ఞత చూపటం ఆయనకు అలవాటైపోయింది. ఇదే ఆయనకు ఉద్యోగంలో పైకి రావటానికి కూడా ఉపకరించింది. చదివినది స్కూలు ఫైనలే అయినా పెళ్లి అయేనాటికి అప్పుడే నూరు రూపాయలు– ఆ రోజుల్లో బియ్యేలు కూడా చెయ్యలేని సంపాదన– సంపాదిస్తున్నాడు.

భార్య కాపరానికి వచ్చాక కిష్టయ్య ఆనందానికి మితి లేదు. ‘‘తన’’ అన్న మనిషంటూ కిష్టయ్య ఎరగడు. ఇప్పుడాయనకు భార్యా, సహజీవనమూ, తన యిష్టప్రకారం ఇల్లు అమర్చుకోవటం, వంట చేయించుకు తినటం ఏర్పాటయింది. పిల్లలు పుట్టుకొచ్చారు– ఇద్దరు కొడుకులూ, ఒక కూతురూ, మళ్లీ ముగ్గురు కొడుకులూనూ. భార్యనూ, ఆరుగురు పిల్లల్నీ సాధ్యమైనంతగా సుఖపెడతానని కిష్టయ్య శపథం చేసుకున్నాడు. అదనంగా రెండు రూపాయలు సంపాదించటానికి రెండు పూటలు తిండిలేకుండా తిరగవలసి వస్తే తిరిగాడు.

కిష్టయ్య ఏళ్ల తరబడి దుక్కిటెద్దులాగా పని చేశాడు. ఎన్ని వ్యాపారాలలోనో భాగం తీసుకున్నాడు. దీని ఫలితం, కిష్టయ్య తప్ప అందరూ అనుభవించారు. కిష్టయ్య పెళ్లాం నూరు రూపాయలకు తక్కువ చీర కట్టి బయటికి పొయ్యేది కాదు. కిష్టయ్య కొడుకులకు చదువు సంధ్యలు అబ్బినా, అబ్బకపోయినా సరికొత్త ఫాషన్‌లో దుస్తులు ధరించటం, మోటారు సైకిళ్లెక్కి తిరగటం, టెన్నిస్‌ ఆడటం మొదలైనవన్నీ అబ్బినై.

పెద్దవాడు చిన్న టెన్నిస్‌ ఛాంపియన్‌. తాను ఉద్యోగం చెయ్యబోవటం లేదని వాడు చదువుతూండగానే ప్రకటించాడు. రెండోవాడు ఇంజనీరు చదివి, జంషెడ్పూరులో ఉద్యోగం సంపాదించాడు. వాడి భార్య లక్షాధికార్ల బిడ్డ. ఆవిడ తాహతుకు తగినట్టుగా బతకడానికి తండ్రి దగ్గరినుంచి ప్రతి నెలా వందా, రెండువందలు తెప్పించుకుంటాడు. మూడోవాడికి చీట్లాట పిచ్చి. అందులో వాడు సంపాదిస్తాడని ప్రతీతి. కాని వాడికింద కిష్టయ్య ఏటా నాలుగైదు వేలు ఖర్చు చేస్తూనే ఉన్నాడు. నాలుగోవాడికి సినిమా స్టారు కావాలని. వాడు స్కూలు ఫైనల్‌తో చదువు ఆపేశాడు. చదవరా అని కిష్టయ్య అంటే, ‘‘నీవు చదివినంత నేనూ చదివాను. సినిమాస్టారు ఛాన్సు రానీ, నీకన్న ఎక్కువే సంపాదిస్తాను’’ అనేవాడు. అయిదోవాడు మట్టుకు చదువుతున్నాడింకా.

అనసూయకు పదోఏటనే పెళ్లిచేశాడు– శారదా చట్టాన్ని ధిక్కరించి. ఉన్నవాళ్ల పిల్లవాణ్ణే చూసి చేశారు. అనసూయను మొగుడి దగ్గరికి పంపిన కొద్ది రోజులకే డిప్రెషన్‌ వాళ్ల మీద పెద్ద దెబ్బ తీసింది. ‘‘మహాతల్లి మెట్టిన వేళావిశేషం’’ అని అనసూయ వింటుండగా అత్తవారు అన్నారు. పెట్టేబేడా సర్దుకుని పుట్టింటికి వచ్చేసింది. వారం రోజులు వెనకగా అనసూయ భర్త కామేశ్వరరావు కూడా వచ్చేశాడు.

అనసూయకు చాలారోజులు పిల్లలు లేక వరసగా నలుగురు పుట్టుకొచ్చారు. కిష్టయ్య వాళ్లందర్నీ పగవాళ్లళ్లే చూసేవాడు. కొడుకుల పిల్లలూ, కూతురి పిల్లలూ డజనుమంది దాకా ఉన్నారు. ‘‘లంకంత ఇల్లున్నది! వీళ్లు నేనున్నచోటికే ఎందుకువస్తారో?’’ అనుకునేవాడు.

కిష్టయ్యకు మనుషులంటే అసహ్యం మనవలతో మనవరాళ్లతో ఆరంభం కాలేదు; పెళ్లాం పిల్లలతో ఆరంభమయింది. వాళ్లు ఆయనను డబ్బు సంపాదించే యంత్రంగా చూడసాగారు. డబ్బు దేనికో తెలుసుకుందామని తాను ఎప్పుడన్నా విచారిస్తే చెప్పటానికి విసుక్కునేవాళ్లు. 

తాను ఏపూటా వేళకు భోంచేసేవాడు కాడు కిష్టయ్య. దానికి అందరూ అలవాటు పడిపోయారు. ఒకరాత్రి పన్నెండు గంటలకు ఇంటికి వస్తే అందరూ నిద్రపోతున్నారు. ‘‘భోజనం చేస్తావా?’’ అని అడిగినవాళ్లు లేరు.

ఇంట్లో కిష్టయ్య తప్ప మిగిలిన వాళ్లందరి మధ్యా ఏవో బంధాలున్నాయి. వాళ్లు ఆప్యాయంగా మాట్లాడుకునేవాళ్లు. అంతలో చడామడా తిట్టుకునేవాళ్లు. కాని వాళ్ల మధ్య కిష్టయ్యకు ఏమీ స్థానం లేదు.

‘‘వీళ్లందరి కోసం నేనెందుకు హూనం కావాలి. నా తిండికీ బట్టకూ యాభై చాలు, నాకు నస్యం కూడా అలవాటు లేదు’’ అని కిష్టయ్య చాలాసార్లు అనుకున్నాడు. కాని దొర్లే రాయి దొర్లుతూనే ఉంది. ఎప్పుడైనా పెందలాడే ఇంటికి వచ్చినా, ఇల్లుదాటి పోకపోయినా ఏదో ఆత్మద్రోహం చేసినట్టుగా తోచేది.

‘‘ఈవాళ తాత ఇంట్లోనే ఉన్నాడే!’’ అనేవాళ్లు కుర్రాళ్లు. అందులో కిష్టయ్యకి ఏదో వెటకారం వినిపించేది.

ఇంట్లో ఎవరికీ తన అవసరం లేదని తెలుసుకోవడనికి కిష్టయ్యకు చాలాకాలం పట్టింది. డబ్బు ఇవ్వటానికి తప్ప మిగిలిన అన్ని విషయాలకూ తాను పరాయివాడే.

కిష్టయ్యకు జబ్బు చేసింది. జబ్బు నుంచి ఆయనకు కోలుకోవాలని లేదు. ఈ అవతారం ఇక చాలించవచ్చు ననిపించింది.

మిగిలినవాళ్లకు ఆయనను చావనివ్వాలని లేదు. డాక్టరును పిలవనంపారు. డాక్టరు ఏవో ఇంజెక్షన్లూ టానిక్కులూ రాసి ఇచ్చాడు.

ఇంజెక్షన్లు పని చేశాయి. విశ్రాంతి కూడా పనిచేసిందేమో? కిష్టయ్య మంచంలో లేచి కూచుంటే అందరి ముఖాలూ విప్పారినై.

‘‘బంగారుగుడ్లు పెట్టే కోడి చావలేదని ఎంత సంతోషం!’’ అనుకున్నాడు కిష్టయ్య.

కాస్త ఆరోగ్యం కుదుటపడగానే కిష్టయ్యకు ఏమీ చెయ్యకుండా ఉండటం దుర్భరమనిపించింది. అధమం ఏదన్నా చదువుదామనుకున్నాడు. అనసూయ ఆఖరు కొడుకు కనిపిస్తే వాణ్ని పిలిచి, ‘‘చదువుకునేందుకు ఏదన్నా పట్రారా?’’ అని అడిగాడు.

వాడు వెళ్లి ఏదో పత్రిక తెచ్చి యిచ్చాడు. కిష్టయ్య పేజీలు తిరగేస్తూ, ‘‘వట్టి చెత్త! ఇహమూ, పరమూ లేని రాతలు!’’ అనుకున్నాడు. అకస్మాత్తుగా ఆయన దృష్టి కొన్ని పద్యాల మీద పడింది. పద్యాలకు ‘‘దుక్కిటెద్దు’’ అని శీర్షిక ఉంది. దాని కింద తన ఆఖరు కొడుకు పేరుంది.

‘‘వీడు తిక్కన సోమయాజి అని నేను ఎరగనే!’’ అనుకుంటూ కిష్టయ్య పద్యాలు చదవసాగాడు. పొలాల మొహం ఎరగని తన ఆఖరు కొడుకు దుక్కిటెద్దు గురించి పద్యాలు రాయటమేమిటి?

కాని కుర్రాడు, కిష్టయ్య అనుకున్నంత తెలివితక్కువవాడు కాడు. వాడు తానెరిగిన దుక్కిటెద్దు గురించే రాశాడు. ఆ దుక్కిటెద్దుకు జీవించటం చేతకాదు. తన కష్టసుఖాలను ఇంకొకరితో పంచుకోదు. ఇతరుల కోసం అస్తమానం శ్రమపడి వాళ్లను సోమరిపోతులను చేసి, వారంతా తనకు రుణపడి ఉన్నారని సంతోషిస్తుంది. వాళ్లు తనకు కృతజ్ఞత చూపటం లేదని మనసులో బాధపడుతుంది. ఆఖరుకు కోపం వచ్చి కొమ్ము విసరటం కూడా చాతగాని స్థితిలో పడి చావుకోసం ఎదురుచూడసాగుతుంది.

కిష్టయ్య ఆఖరు కొడుకు కొద్దిపాటి హాస్యధోరణిలో రాసిన అయిదు పద్యాల సారాంశమూ ఇంతే.

‘‘ఓరి పిడుగా!’’ అనుకున్నాడు కిష్టయ్య. కిష్టయ్యలో కొద్దిపాటి హాస్యం ఉంది. అదే తన కొడుక్కు కూడా సంక్రమించింది. 

అనసూయ గ్లాసులో పళ్లరసం తెచ్చింది.

‘‘ప్రతిపూటా నాకు పంచదార తక్కువవుతున్నది!’’ అంటూ గొణిగాడు కిష్టయ్య.

‘‘తక్కువైతే అడిగి వేయించుకోరాదూ?’’ అన్నది అనసూయ ఆశ్చర్యంగా.

‘‘అదే దుక్కిటెద్దు లక్షణం!’’ అన్నాడు కిష్టయ్య.

‘‘ఏమిటీ?’’ అన్నది అనసూయ, అయోమయంగా.

‘‘ఏం లేదులే! పిల్లల్నందర్నీ ఒకసారి పంపించు.’’

‘‘దేనికి?’’

‘‘దేనికేమిటి? పంపించమంటుంటే!’’

అనసూయ తల అడ్డంగా ఆడించి వెళ్లిపోయింది.

కాస్సేపటికి ఏడెనిమిది మంది పిల్లలు కిష్టయ్య గదిలోకి వచ్చి కుక్కిన పేలల్లే నిలబడ్డారు.

‘‘చదవండి, నా వెంట!’’ అంటూ ‘‘దుక్కిటెద్దు’’ పద్యాలు వాళ్ల చేత చదివించాడు. వాళ్లు మొదట బెరుకు బెరుకుగా చదివారుగాని రాను రాను గొంతులు హెచ్చినై.

తండ్రి పంచదార కావాలని అడిగినమాట మరచిపోయిన అనసూయ తిరిగి జ్ఞాపకం తెచ్చుకుని పంచదారసీసా, చంచా పట్టుకుని వచ్చేసరికి కిష్టయ్య గది వీధిబడిలాగా ఉంది. పిల్లలంతా కప్పెగిరిపోయేట్టు తాతవెంట పద్యాలు చదువుతున్నారు. పళ్లరసం గ్లాసు పక్కనే బల్లమీద ఖాళీగా పెట్టి ఉంది. దాని అడుగున చంచాడు పంచదార కరిగీ కరగకుండా మిగిలి ఉన్నది.

‘‘పంచదార చాలా ఎక్కువేశావ్‌!’’ అన్నాడు కిష్టయ్య అనసూయకేసి చూడకుండానే.

(సాక్షి సాహిత్యం: 2018 డిసెంబర్‌ 17)

 

A Table is a Table

Peter Bichsel

పెద్దవాళ్లను ఉద్దేశించినట్టుగా కనబడే పిల్లల కథలు రాయడం పీటర్‌ బిక్సెల్‌ ప్రత్యేకత. ఈయన 1935లో స్విట్జర్లాండ్‌లో జన్మించారు. ఉపాధ్యాయుడిగానూ, పాత్రికేయుడిగానూ పనిచేశారు. ఆధునిక జర్మన్‌ సాహిత్యానికి ప్రతినిధి. ఇది ఆయన 1969లో రాసిన ‘ఎ టేబుల్‌ ఈజ్‌ ఎ టేబుల్‌’ కథాసారం. దీన్ని Lydia Davis ఇంగ్లీష్‌లోకి అనువదించారు. సౌజన్యం: The White Review మ్యాగజీన్‌. ఈ కథను షార్ట్‌ ఫిలింగా కూడా తీశారు. ఒక కథను, ముఖ్యంగా ఇలాంటి కథను ఎంత సమర్థవంతంగా తీయొచ్చో చెప్పడానికి అదొక ఉదాహరణ.  Vimeoలో ఉంది.

–––––––––––––––––

ఎ టేబుల్‌ ఈజ్‌ ఎ టేబుల్‌

ఒక్క మాట కూడా మాట్లాడటంలేని ఒక వృద్ధుడి కథ ఇది. ఆయనో చిన్న పట్టణంలో ఏ వీధి చివరో ఉంటుంటాడు. ఆయన్ని గురించి వర్ణించడానికి, మరొకరితో విడదీసి చూపేంత ప్రత్యేకమైన విశేషణాలేం లేవు. 

ఆయన గది, పై అంతస్తులో ఉంది. ఆయనకు ఒకప్పుడు పెళ్లయి ఉండొచ్చు, పిల్లలు కూడా ఉండిండొచ్చు, వాళ్లు వేరే పట్టణంలో ఉంటుండవచ్చు. 

ఆయన గదిలో రెండు కుర్చీలు, ఒక టేబుల్, ఒక కంబళి, ఒక మంచం, ఒక బీరువా ఉన్నాయి. చిన్న టేబుల్‌ మీద అలారం గడియారం, దాని పక్కన పాత న్యూస్‌పేపర్లు, ఒక ఫొటో ఆల్బమ్‌ ఉన్నాయి. గోడకు వేలాడుతూ ఒక అద్దం, ఒక పటం.

ముసలాయన ఉదయం, మధ్యాహ్నం నడకకు వెళ్తాడు, దారిలో ఇరుగుపొరుగుతో పొడిగా మాట్లాడుతాడు, సాయంత్రం టేబుల్‌ దగ్గర కూర్చుంటాడు. ఈ దినచర్యలో ఏ మార్పూ ఉండదు. ఆదివారాలు కూడా మారదు. ఆయన టేబుల్‌ దగ్గర కూర్చున్నప్పుడు గడియారపు టిక్‌టిక్‌ శబ్దం వినబడుతుంది. గడియారం ఎల్లప్పుడూ టిక్‌టిక్‌మంటూనే ఉంటుంది.

ఎప్పుడైనా ఒక ప్రత్యేకమైన రోజు వస్తుంది. చక్కటి పొద్దుపొడుపు, పక్షుల కిలకిలారవాలు,  స్నేహపూరిత మనుషులు, ఆడుకునే పిల్లలు– ఉన్నట్టుండి ముసలాయన వీటన్నింటినీ ఇష్టపడటం మొదలుపెడతాడు.

ఆయన నవ్వుతాడు. ఇక అంతా మారిపోతుందని తలపోస్తాడు. 

చొక్కా పై గుండీ తీసి, టోపీ చేత పట్టుకుని, వేగం పెంచి ఉత్సాహంగా నడుస్తూ సంతోషంగా కనబడతాడు. ఆయనుండే వీధిలోకి మళ్లి, పిల్లలకు అభివాదం చేసి, ఇంటి ముందుకొచ్చి, మెట్లు ఎక్కి, జేబులోంచి తాళంచెవి తీసి, గది తలుపు తెరుస్తాడు.

కానీ గదిలో ఏమీ మారలేదు. అదే టేబుల్, అవే రెండు కుర్చీలు, అదే మంచం, కూర్చుంటే అదే టిక్‌టిక్‌ ధ్వని. ఆయన సంతోషం ఆవిరైపోతుంది. ఏమీ మారలేదు.

ఆయనకు కోపం వస్తుంది. అద్దంలో చూసుకుంటాడు, ముఖం ఎర్రబారి ఉంటుంది. పిడికిలి బిగించి టేబుల్‌ మీద గుద్దుతాడు. ముందొకటే గుద్దు, తర్వాత ఇంకొకటి, తర్వాత ఇంకా ఇంకా గుద్దుతూ అరుస్తాడు, ‘ఇది మారి తీరాలి, ఇది మారి తీరాలి’.

ఆ కాసేపు మాత్రం గడియారం టిక్‌ టిక్‌ శబ్దం వినిపించదు. 

చేయి నొప్పెట్టి, గొంతు పోయి ఆగినప్పుడు, మళ్లీ గడియారం శబ్దం వినిపిస్తుంది. ఏమీ మారలేదు.

‘ఎప్పుడూ అదే టేబుల్, అవే కుర్చీలు, అదే మంచం, అదే పటం. నేను టేబుల్‌ను టేబుల్‌ అనే అంటాను, మంచాన్ని మంచం అనే అంటాను, కుర్చీని కుర్చీ. ఇలాగే ఎందుకు? ఫ్రెంచ్‌వాళ్లు టేబుల్‌ను తబ్లే అంటారు, కుర్చీని షెజ్‌ అంటారు, అయినా ఒకరిది ఒకరికి అర్థమవుతుంది.

మంచాన్ని పటం అని ఎందుకు అనకూడదు?’ ఈ ఆలోచన రాగానే ముసలాయన చిన్నగా నవ్వుతాడు, తర్వాత బిగ్గరగా, ఇంకా పెద్దగా నవ్వుతూనే ఉన్నాడు, పక్కనున్నవాళ్లు తలుపు కొట్టి, ‘నిశ్శబ్దం’ అని చెప్పేదాకా.

‘ఇప్పుడు మారుతుంది, ఇప్పటినుంచీ మంచం, పటం అవుతుంది’ అని అరిచాడు.

‘నేను అలసిపోయాను, పటంలో పడుకోవాలి’ అనుకుంటాడు. ఉదయాలు ఆయన చాలాసేపు అలా పటంలో పడుకునివుండేవాడు. పేరు మార్చుకున్న కుర్చీలో ముఖం చూసుకునేవాడు. ఇక కుర్చీకి ఆయన గడియారం అని పేరుపెట్టాడు.

అతడు మంచంలోంచి లేచి, బట్టలు వేసుకుని, గడియారం మీద కూర్చుని, చేతుల్ని టేబుల్‌ మీద ఆన్చుతాడు. కానీ టేబుల్‌ను ఇప్పుడాయన టేబుల్‌ అనడం లేదు, కంబళి అంటున్నాడు.

అంటే, ఉదయాన్నే అతడు పటంమీంచి లేచి, బట్టలు వేసుకుని, కంబళి దగ్గర గడియారం మీద కూర్చుని, మార్చాల్సిన పేర్ల గురించి ఆలోచిస్తాడు.

అద్దానికి ఆయన కుర్చీ అని పెట్టాడు.

వార్తాపత్రికను ఆయన మంచం అన్నాడు.

గడియారాన్ని ఫొటో ఆల్బమ్‌ అంటున్నాడు.

బీరువాను వార్తాపత్రిక అంటున్నాడు. 

కంబళిని బీరువా అంటున్నాడు. 

పటాన్ని టేబుల్‌ అంటున్నాడు. 

ఫొటో ఆల్బమ్‌ను అద్దం అంటున్నాడు.

అంటే:

ఉదయం కాగానే ముసలాయన చాలాసేపు పటంలో పడుకునివుంటాడు, తొమ్మిదింటికి ఫొటో ఆల్బమ్‌ మోగుతుంది, ఈయన లేచి కాళ్లకు చలేయకుండా బీరువా మీద కాళ్లు ఆన్చుతాడు, తర్వాత వార్తాపత్రికలోంచి బట్టలు తీసి వేసుకుంటాడు, గోడ మీద ఉన్న కుర్చీలో ముఖాన్ని చూసుకుంటాడు, కంబళి దగ్గర గడియారం మీద కూర్చుని అద్దాన్ని తిరగేస్తూ వాళ్లమ్మ టేబుల్‌ దగ్గర ఆగుతాడు.

ముసలాయనకు ఇది సరదా అనిపించింది. ఈ మాటల్ని రోజంతా కంఠస్తం చేస్తాడు. ప్రతిదీ పేరు మార్చకుంది. ఇంక ఆయన మనిషి కాదు, కాలు. కాలు అంటే ఉదయం. ఉదయం అంటే మనిషి.

ఇంక ఈ కథను మీకు మీరే రాసుకోవచ్చు. ముసలాయన లాగే మీరు కూడా పదాల్ని మార్చుకోవచ్చు.

మోగడం అంటే ఎక్కడం. 

చలేయడం అంటే చూడటం. 

పడుకోవడం అంటే మోగడం. 

నిల్చోవడం అంటే చలేయడం. 

ఎక్కడం అంటే తిరగేయడం.

అప్పుడు కథ ఇలా సాగుతుంది: 

మనిషి అయినా, ముసలి కాలు పటంలో చాలాసేపు మోగుతాడు. తొమ్మిదింటికి ఫొటో ఆల్బమ్‌ ఎక్కుతుంది. కాలు చల్లబడి, ఉదయం చూడకుండా ఉండటానికి బీరువాను తిరగేస్తాడు.

ముసలాయన తనకోసం కొన్ని నీలిరంగు స్కూలు నోటు పుస్తకాలు కొని, ఈ కొత్త పదాలన్నింటినీ రాస్తూపోయాడు. ఇదింక ఆయనకు తీరికనేది లేకుండా చేసింది. ఇప్పుడాయన వీధుల్లో ఎప్పుడోగానీ కనబడటం లేదు.

ఆయన ప్రతి కొత్త పదాన్ని కంఠస్తం చేస్తూ పోయాడు. ఈ కొత్త పదాలు నేర్చుకున్నకొద్దీ అసలు మాటలు మర్చిపోవడం మొదలైంది. దాంతో ఆయన ఒక్కడికే చెందిన ఒక ప్రత్యేకమైన భాష రూపొందింది.

కొన్నిసార్లు ఆయన ఈ కొత్త భాషలోనే తన కలలు కనేవాడు, తను విద్యార్థిగా చదువుకున్న ∙పాటలను ఈ కొత్తభాషలోకి అనువదించేవాడు, వాటిని తనకోసం తాను నెమ్మదిగా పాడుకునేవాడు.

కానీ త్వరలోనే ఈ అనువదించడం కూడా కష్టమైపోయింది. తన పాత భాషను దాదాపుగా మర్చిపోయాడు. ఒక్కోసారి సరైన మాట కోసం తన పాత నీలిరంగు నోటు పుస్తకాల్లో వెతకాల్సి వచ్చేది. ఎవరితోనైనా మాట్లాడాల్సి వచ్చినా ఇబ్బంది పడేవాడు. వాళ్ల మాటల్ని పోల్చుకోవడానికి చాలాసేపు ఆలోచించాల్సి వచ్చేది.

ఆయన పటాన్ని జనం మంచం అంటున్నారు.

ఆయన కంబళిని జనం టేబుల్‌ అంటున్నారు.

ఆయన అలారం గడియారాన్ని జనం కుర్చీ అంటున్నారు. 

ఆయన మంచాన్ని జనం వార్తాపత్రిక అంటున్నారు.

ఆయన కుర్చీని జనం అద్దం అంటున్నారు.

ఆయన ఫొటో ఆల్బమ్‌ను జనం అలారం గడియారం అంటున్నారు.

ఆయన వార్తాపత్రికను జనం బీరువా అంటున్నారు.

ఆయన బీరువాను జనం కంబళి అంటున్నారు.

ఆయన టేబుల్‌ను జనం పటం అంటున్నారు.

ఆయన అద్దాన్ని జనం ఫొటో ఆల్బమ్‌ అంటున్నారు.

దీంతో ఇది ఎక్కడిదాకా వెళ్లిందంటే, జనం మాట్లాడేది వింటే ఆయనకు నవ్వు రావడం మొదలైంది. ఎవరైనా, ‘నువ్వూ రేపు ఫుట్‌బాల్‌ చూడటానికి వస్తున్నావా?’ అంటే నవ్వొచ్చేది. ‘రెండు నెలలుగా వానలు పడుతూనే ఉన్నాయి’ అన్నా, ‘అమెరికాలో మా అంకుల్‌ ఉన్నాడు’    అన్నా ఆయనకు నవ్వాగేది కాదు.

వాళ్లు మాట్లాడేది ఏదీ అర్థం కాక ఆయనకు నవ్వు వచ్చేది.

కానీ ఇది సరదా కథ కాదు.

ఇది విషాదంగా మొదలై విషాదంగానే ముగుస్తుంది.

జనం మాట్లాడేది ముసలాయనకు ఏమీ అర్థమయ్యేది కాదు. ఇందులో అంత బాధపడవలసింది ఏమీలేదు, కానీ ఈయన మాట్లాడేది కూడా జనానికి అర్థమయ్యేది కాదు.

దాంతో ఆయన ఏమీ మాట్లాడేవాడు కాదు.

అతడు మౌని అయిపోయాడు,

తనతో తానే మాట్లాడుకుంటూ. 

(సాక్షి సాహిత్యం: 2018 ఆగస్ట్‌ 6)

 

పాలగుమ్మి పద్మరాజు: కూలిజనం

 

పాలగుమ్మి పద్మరాజు

పాలగుమ్మి పద్మరాజు (1915–1983) కథ ‘కూలిజనం’ సంక్షిప్త రూపం ఇది. దీని తొలి ప్రచురణ 1944లో ఆంధ్రపత్రికలో. సౌజన్యం: కథానిలయం. గాలివాన, పడవ ప్రయాణం, పద్మరాజు ప్రసిద్ధ కథల్లో కొన్ని. బతికిన కాలేజీ, నల్లరేగడి, రామరాజ్యానికి రహదారి, రెండో అశోకుడి మూణ్నాళ్ల పాలన, ఆయన నవలలు. సినిమా రచయితగానూ పనిచేశారు. ‘లోకం ఉండవలసినట్టుగానే ఉంది! నడవవలసినట్టుగానే నడుస్తోంది’ అని చెప్పే కథ ఇది.

––

కూలిజనం

ఈవేళో రేపో కాలవ తెరుస్తారు. తవ్వు ఇంకా పూర్తికాలేదు. కంట్రాక్టరు కోప్పడతాడు. ఇంకా చిన్న గుంట దగ్గర ఓ వంద గజాల మేర కాలవ తవ్వి గట్టు బాగు చెయ్యాలి. దొరికినంతమంది కూలీలను రాత్రి రాత్రి పోగుచేశాను. పనికాకపోతే కంట్రాక్టు డబ్బు ప్రభుత్వం వారు ఇవ్వరు.

ఎండిన కాలవ నీటికోసం దాహంగా ఉంది. ఇరుగట్లనీ పరువుకొచ్చిన మామిడికాయలు గుత్తులుగా వేళ్లాడుతున్నాయి. అప్పుడే తెల్లవారినా, రాబోయే గాడుపు వేడిగా సూచనగా తగులుతోనే ఉంది. కాలవ మధ్యని నీటిచెలమలో తప్ప కనుచూపు మేరలో నీరు లేదు.

నేను గట్టు మీద కూర్చుని నీరసంగా కూలివాళ్లని హెచ్చరిస్తున్నాను. ఎంత తొందరపెట్టినా మెల్లగానే పారలు వేసి తవ్వుతున్నారు. ఆడకూలీలు మెల్లగా తట్టలు నెత్తిమీద ఎత్తుకుని గట్టు తెగిపోయిన చోట పోస్తున్నారు. 

కూలివాళ్ల నల్లటి దేహాల మీద చెమట నిగనిగ మెరుస్తోంది. వాళ్ల కండలకి ఆ తడి ఓ వింతమెరుపు నిచ్చింది. ఆడ మగ మెల్లగా కబుర్లు చెప్పుకుంటో పని చేస్తున్నారు. బొద్దుమీసాల పెద్దవాడు అందరిలోకి సోమరిపోతు. అతని పేరు సత్తిరెడ్డి. కాని తెలివయిన వాడు. అతని కబుర్లలో పడి అంతా పని మరచిపోతారు. పావుగంట కొకసారి గునపం పాతుతుంటాడు. కాని బలమయినవాడు. పద్దెనిమిదేళ్ల పిల్ల అతను తవ్విన మట్టిబెడ్డలు తట్టలో వేసుకుంది. ఒక క్షణం అతని మాటలు వింటో నవ్వింది. తట్ట ఎత్తుకు వెళ్లిపోయింది. ఆమె పేరు రత్తి. తరవాత ముప్ఫయియేళ్ల పడుచు వచ్చింది. ఆమె పేరు చెల్లమ్మ.

‘‘యెయ్యి పిల్లా! సూడకు’’ అన్నాడు మీసాల పెద్ద.

‘‘నువ్వు పాడు’’ అంది ఆమె.

పొద్దు ముదురుతోంది. కూలివాళ్ల సంభాషణ రోదలాగ వినబడుతోంది. రత్తి కిచకిచ నవ్వుతోంది. ఆమె మొగుడు కుర్రతనపు గర్వంతో తవ్వుతున్నాడు. బూతుపాటలు పాడుతున్నాడు. అతన్ని ముసలయ్య అంటారు. ఏభయి ఏళ్ల గడ్డపు ముసిలి పద్దాలు వాళ్ల ఊళ్లో మావుళ్లమ్మ మహత్తు వర్ణిస్తున్నాడు.

ఎండ ముదురుతోంది. నేను కాలవగట్టు మీద నించి లేచి పక్కనే ఉన్న కరణంగారి ఇంటి అరుగు మీద కూర్చున్నాను. తాటాకు చూరు కింద పెద్ద వరికంకెల గుత్తి వేళ్లాడుతోంది. పిచికలు పక్కని ఏటవాలుగా వాలి గింజలు తింటున్నాయి. అరుగు ముందు చింతచెట్టు కింద ఆవు సగంనిద్రతో నిలబడి ఉంది. ముసిలి పద్దాలు చెపుతున్నాడు.

‘‘సంబరం నాడు పోతుని బలేత్తారు. ఒక్క యేటకి తల తెగెపోవాల. తప్పితే గండమన్నమాట. నెత్తురంతా పెద్ద మూకుళ్లో పడతారు.’’

పని అంతకంతకి వడి తగ్గింది. పొద్దు నడినెత్తికి ఎక్కుతోంది. ఊళ్లో జనసంచారం లేదు. కాకులు దాహంగా చెట్టుమీది నుంచి చెట్టుమీదికి ఎగురుతున్నాయి. చివరాకి మీసాలవాడు గునపం పాతి మళ్లీ పైకి ఎత్తలేదు. అంతా పని ఆపారు. గట్టు సగం అయింది. సత్తిరెడ్డి కాలవ దగ్గర ఒళ్లు కడుక్కుంటున్నాడు. రత్తి దగ్గరికి వెళ్లి నీళ్లిమ్మంది. అతను చేదతో నీళ్లు తీసి ఆమె ముఖం మీదికి చిమ్మాడు.

‘‘సచ్చినోడా’’ అంది రత్తి సరదాగా. రత్తి మొగుడు ముసలయ్య గుర్రుగా చూశాడు. సత్తిరెడ్డి నోట్లో నీళ్లు పోసుకున్నాడు. ‘‘థూ! ఉప్పనీల్లేసే’’ అని చీదరించుకున్నాడు. అంతా కాలవలో ఉన్న చెలమ దగ్గరికి పరుగెత్తారు.

ఒక గిన్నెలోనే రత్తీ, (ముసలయ్యా) తినడం మొదలుపెట్టారు. ఉప్పువేసిన గంజీ అన్నం, కక్కముక్కలు కొరుక్కుంటున్నారు. సత్తిరెడ్డి తన మూటలో ఉన్న ఊరగాయ అందరికీ కొంత కొంత పంచాడు. ఎక్కువభాగం రత్తికిచ్చాడు. చెల్లమ్మ సాభిప్రాయంగా చిరునవ్వు నవ్వింది. ముసలయ్య చెల్లమ్మ వేపు చూసి రత్తివేపు అనుమానంగా చూశాడు.

లోకమంతా ఏదో చేసిన తప్పుకి శిక్ష అనుభవిస్తున్నట్టుగా దీనంగా ఉంది. నేను అరుగు మీద చాపమీద వెన్నువాల్చి ఏమీ చూడకుండా చూస్తున్నాను. కూలివాళ్లు తిని గిన్నెలు మెల్లగా కడుక్కున్నారు. ఆ గిన్నెలతోనే నీళ్లు సంతృప్తిగా తాగారు. చింతచెట్టు మొదట్లో చుట్టూ కూర్చున్నారు. తలగుడ్డల్లోంచీ, రొంటినించీ పొగాకు తీసి, కొంచెం నీళ్లతో తడిపి చుట్టలు చుట్టుకున్నారు.

పొద్దు తిరిగింది. కంగారుగా లేచి వాళ్లని హెచ్చరించాను. తొందరలేని స్థిమితంతో మెల్లగా లేచారు. తలపాగలు చుట్టుకున్నారు. నేలమీద తట్టలు ఎడమకాలితో లేవతన్ని ఎడమచేత్తో వంగకుండా పట్టుకున్నారు. తొందరలేని వేగంతో తవ్వు మళ్లీ ప్రారంభమయింది. మట్టిలో ఇసక పాలుంది. అంచేత పారలతో తవ్వవలసి వస్తోంది. సత్తిరెడ్డి గునపం పారేసి, తట్టల్లోకి పారలతో తవ్విపోస్తున్నాడు. తట్ట కాలితో వొడుపుగా రత్తి తన్ని పెట్టింది. యధాలాపంగా ఒక పార మట్టి రత్తి కాలి మీదకి సత్తిరెడ్డి విసిరాడు. తట్ట తన్నేసి చీదరగా కాళ్లు దులుపుకుంది. ముసలయ్య ఆవేపొక సారి చూశాడు.

పొద్దు వాలుతోంది. వాళ్ల తత్వాలని గురించి ఆలోచిస్తున్నాను. వాళ్లు చెయ్యాలంటే చేస్తారు. మనం తొందరపెట్టినా వాళ్లు తొందరపడరు. వాళ్లకి కాలం, తొందర అనేవి లేవు. అయినా వాళ్లకొక అంచనా ఉంది. పని అయిపోతుందని వాళ్లకి తెలుసు. అయిపోతుంది కూడాను. కాని వాళ్లు మన చేతుల్లో లేరు. మన అవసరాలన్నీ వాళ్ల చేతుల్లో కట్టుబడి ఉన్నాయి. వాళ్లకి మనం బానిసలం. వాళ్ల యెడల మన అంచనాలు పని చెయ్యవు.

చటుక్కుని ముసలయ్య తట్ట కుడిచేత్తో ఎత్తి రాక్షసిలాగ రత్తిమీద పడ్డాడు. తట్టతో నెత్తిమీద మోదాడు. చేతులతో కాసుకుంది. అంతా పని ఆపి ముసలయ్యని పట్టుకున్నారు. కోపంతో వణికిపోతో అన్నాడు, ‘‘సరసాలాడతంది నెంజ’’.

‘‘నేదండి బాబో! నేదండి’’ అని దీనంగా కంగారుగా సగం ఏడుస్తోంది రత్తి.

‘‘తోలు వొలిచేత్తాను’’ ముసలయ్య మళ్లీ విజృంభించబోయాడు. సత్తిరెడ్డి బలంగా అతన్ని పట్టుకున్నాడు. ‘‘ఏటబ్బా ఆ యిసురు? కూంత పరాసకాలాడితేనే అంత కోపమా? పారుచ్చుకో. పారుచ్చుకో. సందలడిపోతంది. రండల్లా రండి.’’ అంతా మళ్లీ పని ప్రారంభించారు. నా గుండెల్లో అదుటు పోలేదు. ఆమెను తరవాత ముసలయ్య ఏం చేస్తాడో.

గట్టు పూర్తి అయేసరికి పొద్దు కుంకింది. వెన్నెల కూడా వేడిగా వ్యాపిస్తోంది. గిన్నెల్లో మిగిలిన అన్నాలు మళ్లీ వాళ్లంతా తిన్నారు. నేను అనుమానంగా రత్తి వేపు చూస్తున్నాను. కూలీల్లో ఒకడు వచ్చి కొంత డబ్బు కావాలన్నాడు. అనుమానిస్తో ఇచ్చాను.

కరణం గారింట్లో భోజనం చేసి నేను వారిచ్చిన మంచం ఒకటి అరుగు పక్కని ఖాళీస్థలంలో వాల్చాను. గాలి కొంత చల్లబడుతోంది. కూలీలంతా ఎక్కడికో పోయారు. ముసలయ్య రత్తి ఎల్లాగ సమాధానపడతారో నని ఆందోళనగా పడుకున్నాను. ముసలయ్య ముఖంలో నాగరకతకు లొంగని పశుత్వం అప్పుడు చూశాను. రత్తిలో అసహాయమయిన దైన్యం చూశాను.

కూలీలు గొడవగా వచ్చారు. తాగి వచ్చారని గ్రహించాను. గట్టు మీద అల్లరి చిల్లరగా పడిపోయారు. ముసలయ్య తప్ప తాగాడు. రత్తీ బాగా తాగింది. ముసలయ్య పాట ప్రారంభించాడు. 

సింత కొమ్మల మీద సిరిబొమ్మ ఆడింది

పుంతలో ముసలమ్మ పురిటి కెల్లిందే

‘‘పురిటి కెల్లిందే’’ అంతా అందుకున్నారు. ఎవరికొచ్చింది వాళ్లు పాడారు. క్రమంగా గొంతుకలు సన్నగిల్లాయి. పాటలు ఆగిపోయాయి. 

నాకు మసగ్గా నిద్ర పడుతోంది. చటుక్కుని రెండు స్వరూపాలు ఏవో నడిచినట్టయింది. కళ్లు విప్పి కదలకుండా చూశాను. రెండు మూర్తులు ఒకళ్ల మీద ఒకళ్లు తూలుతూ నడుస్తున్నాయి. రత్తి. ముసలయ్య. ముసలయ్య రహస్యంగా అన్నాడు.

‘‘ఈ యరుగు మీద తొంగుందాం.’’

‘‘ఈ యెన్నిట్లోనే?’’

‘‘నడేశే’’ ఆమె నడుము పట్టుకున్నాడు. ఆమె తన్మయంగా అతని మీదికి వంగింది.

నేను మేలుకున్నాను. కాని కదలకుండా పడుకున్నాను. అతని ఈర్ష్య, కోపం, అంతా ఏమయింది? నాకా ప్రశ్న అర్థం కాలేదు కాని, నా మనస్సులో అనంతమయిన సంతృప్తి, ప్రశాంతి నిండుకున్నాయి. లోకం ఉండవలసినట్టుగానే ఉంది! నడవవలసినట్టుగానే నడుస్తోంది. నా కర్థం కాకపోతే మట్టుకు నష్టమేముంది? నాకు క్రమంగా నిద్ర పట్టింది.

ఏదో కలకలంతో మెలకువ వచ్చింది. కళ్లు నులుపుకుంటూ లేచి కూర్చున్నాను. కూలీలు హడావిడాగా తట్టలూ పారలూ గట్టుని పడేస్తున్నారు. కాలవలో అడుగుని సన్నగా నీటితడి ఆనింది. మనస్సు నిండిపోయినట్టయింది. చంద్రుడప్పుడే అస్తమించాడు. కూలీలు మళ్లీ నిద్రలో మునిగిపోయారు. అరుగుమీద చీకట్లో ఏమీ కనబడలేదు. కాని నాకు మాత్రం నిద్ర పట్టలేదు.

(సాక్షి సాహిత్యం; 2019 మార్చ్‌ 11)