Friday, September 16, 2016

నగరాన్వేషణలో గ్రామీణ మూలాల 'రియాలిటీ చెక్‌

నగరాల మీద రచనలు తెలుగులో ఎక్కువ వచ్చినట్లు లేవు. కానీ ఇంగ్లీష్‌లో విస్తృతంగా కన్పిస్తాయి. అసలు ఒక నగరం మీద రచన అంటే కేవలం ఆ నగరపు చరిత్ర మాత్రమే కాదు కదా. నగరాల సమకాలీన చరిత్ర మీద ఏమన్నా రచనలు వచ్చాయా అన్నదీ అనుమానమే. హైదరాబాద్‌ నగరపు చరిత్ర మీద పుస్తకాల్ని చూడొచ్చు. కానీ నగరంలో ఉండే విభిన్న సమూహాల గురించిన రచనలు వచ్చాయా అంటే ఆలోచించాల్సిందే. ఆ అవగాహనతో ఆలోచించినప్పుడు పూడూరి రాజిరెడ్డి 'రియాలిటీ చెక్‌' పుస్తకం ఆ ఖాళీని కొంతవరకు భర్తీచేస్తుంది. ఒక సంవత్సరం పాటు ఒక కాలంగా వచ్చిన 'రియాలిటీ చెక్‌' యిప్పుడు పుస్తక రూపం దాల్చింది. నగరానికి ఉన్న అనేక కిటికీల నుంచి కొన్ని ఎంపిక చేసుకున్న కిటికీల ద్వారా రాజిరెడ్డి తన నగరాన్వేషణలను కొనసాగిస్తాడు. ఊరినుంచి వచ్చిన వాడుగా అతనిలోని కుతూహలమే అతన్ని విభిన్న సమూహాలను పరిశీలించి వారిలో గ్రామీణ భయాల్ని గుర్తించినప్పుడు ఏదో తెలియని ఆనందం అతని వాక్యాల ద్వారా వెలువడుతుంది.
                  ఇంతకీ అతనిది నగరాన్వేషణా ! కచ్చితంగా చెప్పడం కష్టం. గ్రామీణ మూలాలను దర్శించి ఎక్కడో సంతృప్తిని పొందడమా! ఇంకో పక్క నగరంలో విభిన్న సమూహహాలను విభిన్న ప్రాంతాలను మనచేత దర్శింపచేయటమో అనుభూతి. ఒక చోట కల్లు కాంపౌండ్‌ లో సాయంత్రం సేదదీరే మనుషులకు బిన్నంగా పబ్‌ లో తూలిసోలే ఆధునిక యువత. మరోచోట హైదరాబాద్‌ సంస్కృతిలో భాగంగా వున్నా ఇరానీ కేఫ్‌ ను సవాలు చేస్తూ నిలిచే ఆధునిక కాఫీ షాప్‌ 'బరిస్తా'. ఇక నగర జీవితంలో ఒక భాగమైన ఎఫ్‌ ఎమ్‌ రేడియోలో మూడుగంటలు గడపడంతో నీలాగా నువ్వు బతుకు అన్న సూత్రాన్ని మరొక్కసారి రచయిత ధృవపరుచుకుంటాడు. ఒక శ్మశానానికో, ఒక మార్చురీకో, కూలీల అడ్డాకో, యాచకులని పరిశీలించటమో వంటి అంశాలను ఎంచుకోవడంలో రచయిత ఉరుకుల పరుగుల నగరంలో ఉలిక్కి పడే విషయాలుంటాయని చెప్పకనే చెబుతారు. హైదరాబాద్‌ నగర వారసత్వ ప్రతీకలయిన చార్మీనార్‌ ని, గోల్కొండ కోటను ఎంతో ప్రేమతో దర్శిస్తాడు. కానీ ఏం చెప్పాడు ! చార్మినార్‌ చుట్టూ అల్లుకుని వున్న జీవితాల్ని చూడమని లాలనగా చెప్తాడు. అలాగే గోల్కొండ కోట యిచ్చిన మతసామరస్యాన్ని కాపాడుకుందామని మథనపడుతాడు. ఆదివారం ఆబిడ్స్‌ లో పాతపుస్తకాల సందడిని వినమని ప్రేమగా చెబుతాడు. దుమ్ము పట్టిన అఫ్జల్ గంజ్‌ సెంట్రల్‌ లైబ్రరీని దర్శించి మన మస్తిష్కాలకు పడుతున్న బూజును వదిలించుకోమంటాడు. ఎర్రగడ్డ హాస్పిటల్‌ లోని దీనగాథలను మన ముందుంచి సన్నటి విభజన రేఖకు అవతల వాళ్ళు, యివతల మనం అని ఆవేదన చెందుతాడు.
                 ఇలాంటి రచనలకు ఏదో చెప్పాలన్న తాపత్రయం, సారళ్యమయిన వచనం, దోవచూపే దీపధారి కుండే నిబ్బరం, చిన్న చిన్న విషయాల్ని కూడా పాఠకులకు చూపగలిగే చొరవ.... ఇవే ఊపిరిగా నిలుస్తాయి. రాజిరెడ్డిలో ఆ లక్షణాలు పుష్కలంగా వున్నాయనిపిస్తుంది. అతని సున్నిత మనస్తత్వం కూడా చాలాసార్లు బయటకు తొంగి చూస్తు వుంటుంది. ఒక్కోసారి అది పాఠకులకు కొంచెం యిబ్బంది కూడా కలిగిస్తుంది. సంవత్సరం పాటు హైదరాబాద్‌ నగర సంస్కృతిని, ఆ సంస్కృతిలో నెమ్మదిగా చోటు చేసుకుంటున్న ఆధునిక పోకడలని, వైరాగ్య స్మృతులని పరిచయం చేయడం సామాన్యమయిన విషయం కాదు. ఆ పరిచయం చేసే క్రమంలో మనలోని అంతర్లోకాలని మనల్ని తడిమి చూసుకునేలా చేస్తారు. ప్రతి సందర్భాన్ని రన్నింగ్‌ కామెంటరీ లాంటి వ్యాఖ్యానంతో కొనసాగిస్తారు. కొన్ని చమక్కులు, విరుపులు, మెరుపులు, రసాత్మక వాక్యాలు యివన్నీ కలగలసి ఒక పరిమళాన్ని ప్రతి రియాలిటీ చెక్‌ కు అద్దాయి. ఇలా వచనంలో తనదయిన ముద్ర వేసుకున్నారు రాజిరెడ్డి.
                 నగర చరిత్రను చెప్పటం వేరు. నగరపు సమకాలీనతను చైతన్య స్రవంతి శిల్పంలా ఆవిష్కరించడం వేరు. అది పూడూరి రాజిరెడ్డి సాధించిన ఒక విజయం. అయితే చాలా సందర్భాలను రచయిత తనకు ఆన్వయించుకునే ప్రయత్నం చేశారు. అది కొంచెం పాఠకుణ్ణి కాస్త యిబ్బంది పెడుతుంది. అంత స్వీయాన్వేషణ అవసరం లేదేమో. దాన్ని లోపంగా చెప్పటం లేదు. కానీ ఒంటరిగా వుంటూనే సమూహాన్వేషణ జరిగినప్పుడు అది మరింత ఫలవంతంగా వుంటుంది.
         ఇక పుస్తకాన్ని చాలా సుందరంగా, ఒక తపనతో తీర్చిjదిద్దిన ' తెనాలి' ప్రచురణల వారిని అభినందించాలి. అతి తక్కువ ముద్రా రాక్షసాలు కన్పిస్తాయి. చక్కటి పేజీ మేకప్‌ తో దృష్టిని మరల్చనివ్వదు 'రియాలిటీ చెక్‌'. హైదరాబాద్‌ నగర వైదుష్యానికి, వైశిష్ట్యానికి సలాం చేస్తుందీ 'రియాలిటీ చెక్‌'.

-సి.ఎస్‌.రాంబాబు
(ప్రజాశక్తి ఆదివారం; 15 Jun 2014)

మూడు పుస్తకాలపై ఒక స్పందన

(పాఠకమిత్రుడు అశోక్ చిన్నం ఏప్రిల్, 2016లో మెయిల్ ద్వారా పంపిన లేఖా స్పందనను ఇక్కడ పోస్ట్ చేస్తున్నా. ఒకట్రెండు అక్షర దోషాలు మాత్రం సవరించాను.)

రియాలిటీ చెక్
ఉద్వేగాలను అక్షర  రూపంలోకి బదిలీ చేయవచ్చు అని రియాలిటీ చెక్ చదివిన తరువాతే తెలిసింది. మన స్పృహలోకి రాకుండా మనలో అతి మాములుగా చెలరేగే అనేక భావాలు వాక్యరూపం లో చూసి, ఇటువంటి భావాలను కూడా రాయవచ్చా అని  ఆశ్చర్యపోయి, అక్కడే కొద్దిసేపు ఆగి, ఆ ఆశ్చర్యాన్ని సంపూర్ణంగా అనుభవించి, తిరిగి చదవడం మొదలుపెట్టేవాణ్ణి. ఇంత సాధారణ వ్యవహార భాషలో, ఇలాంటి వచనం లో కూడా మనసుకు హత్తుకుని, మెదడులో ఇంకిపోయేలాగా తత్వాన్ని వివరించారు. "ప్రపంచం రెండు పరస్పర విరుద్ధావకాశాలను మనముందుంచి ఎంచుకునే విచక్షణ మీద ఒత్తిడి పెడుతుంది." ఈ వాక్యం కంటి నుండి మెదడుకి చేరగానే ఒక్కసారిగా ఆలోచనలు మనల్ని మన గతంలోని అలాంటి సన్నివేశంలోకి తీసుకెళ్తాయి. "నిరాడంబరతను జీవన విధానంగా చూపిస్తే ఆ గుణాన్ని పూజిస్తారుగానీ తమ జీవితాల్లోకి తెచ్చుకోరు." ఈ వాక్యం తో దేవుడి స్వరూపాన్ని చూడడానికి నాకు ఒక కొత్త కోణం దొరికినట్టుగా అనిపించింది. నాలోని నాస్తికత్వాన్ని ఆస్తికత్వాన్ని ఒకేసారి సంతృప్తి పరచగలిగారు. మౌనసందేశం ఏదో ఇమిడి ఉంది అందులో. "మరణం మాత్రమే మనిషి విలువని నిక్కచ్చిగా లెక్కకట్టగలదు" అని చెప్పినపుడు మీలోని తాత్విక లోతులు కనిపించాయి. కొడుకుని పోగొట్టుకున్న తండ్రి బాధని సరాసరి మా మనసుల్లోకి బదిలీ చేయగలిగారు, మా కళ్ళను కూడా తడిగా చేయగలిగారు. ఈ పుస్తకం చదువుతూ ఆనందించాను, ఆశ్చర్యపోయాను, బాధపడ్డాను, మౌనంగా ఐపోయాను, నవ్వాను, కోపం తెచ్చుకున్నాను, నాలోకి నేను వెళ్లి చూసుకున్నాను, నాలోనుండి ప్రపంచాన్ని కొత్తగా చూసాను. సుమారు దశాబ్దంన్నర నా పఠనం ప్రపంచంలో ఇంతగా నన్ను ప్రభావితం చేసిన పుస్తకం ఇదే!

మధుపం
రియాలిటీ చెక్ చదివిన తర్వాత కలిగిన కుతూహలంతో మీరు రాసిన ఇతర పుస్తకాల గురించి  ఆరా తీసి పనిగట్టుకుని కాచిగూడకి వెళ్లి తెచ్చుకున్న పుస్తకం మధుపం. అవివాహితుడినైన నాకు పెళ్లి మీద ఉండే సహజ కుతూహలాన్ని పెంచుతూ, అదే సమయంలో అస్పష్టమైన ఆందోళనను కూడా కలిగించింది ఈ పుస్తకం. ఒకే మగ జీవితాన్ని నాలుగైదు సార్లు జీవిస్తే తప్ప ఇలాంటి స్పష్టత (?), భావాలు కలుగవేమో అనిపించింది. స్వచ్ఛమైన, నిర్మలమైన మగ రాజసాన్నిఎంతగా అనుభవిస్తే ఇలాంటి భావాలు కలగాలి! " ఆ నవ్వు .. జీవితాన్ని చాలా చూసాక ఇంకా అంతకంటే నువ్ నన్నేం చేయగలవ్? అన్న ధిక్కారంలో నుంచి వచ్చిన నవ్వు... నీకు ఎదురొడ్డి పోరాడుతున్నాను చూడు... అన్న మగ అహంకారం లోనుంచి వచ్చిన నవ్వు.." లాంటి వాక్యాలు చదివినప్పుడు పెదవులు, ఛాతి ఒకేసారి కొంచెం వెడల్పు అయ్యాయి.. ఇది చదివిన ప్రతి మగవాడు తమ ఆత్మకథగా ఫీల్ అవుతాడు అని చెప్పడంలో అతిశయోక్తి  ఏమి అనిపించడం లేదు నాకు. అంతగా ప్రచారం లేని ఈ పుస్తకాన్ని నా స్నేహితుడికి ఇచ్చేటప్పుడే  హెచ్చరించాను తిరిగివ్వడం మర్చిపోవద్దని..

పలక పెన్సిల్
మొదటి రెండు పుస్తకాలు చదివిన తర్వాత, ఈ పుస్తకం నుండి మరిన్ని అనుభూతులు, చిరునవ్వులు ఆశించడంలో తప్పు లేదు. మొదటగా, వెనక కవర్ పేజి మీద ఉన్న "నువ్ ఉన్నావన్న ఒకే ఒక్క కారణంతో ఈ ప్రపంచాన్ని క్షమించేసాను" అనే వాక్యం చదవగానే ఈసారి మన రాజిరెడ్డికి కృష్ణశాస్త్రి  పూనాడేమో అని సందేహం కలిగింది. "పల్లెటూరి  సౌందర్యం అర్థం చేసుకోవాలంటే పట్నం రావాల్సిందే"  అని చదవగానే ఒక్కసారిగా బాధ, జ్ఞాపకాలు గాలివానలాగ చుట్టుముట్టాయి. "తొలి అడుగు" వ్యాసం ఒకేరోజు 4 సార్లు చదువుకున్నాను.. "నేనేమిటి" చదువుతున్నంతసేపు నిలువుటద్దం లో నన్ను నేను చూసుకున్న భావన. చక్కని ఫుట్ కోట్ లు వ్యాసాలకు మరింత ఆకర్షణగా నిలిచాయి . అలవాటు ప్రకారం ప్రతి వ్యాసంలో నచ్చిన వాక్యాలు అండర్ లైన్ చేస్తూపోయాను... తద్వారా చివరికి తెలిసింది ఏమిటంటే నా పెన్ లో ఇంకు ఐపోయింది అని. మన సిరిసిల్ల వ్యక్తిలో ఇంత తాత్వికత, భావ ప్రవాహం, రచనాపటిమ, మనో సంఘర్షణా విశ్లేషణ ఎలా పెరిగి ఉంటుందబ్బా అని ఆలోచిస్తూ పుస్తకాన్ని అలమారలో సులువుగా కనిపించే విధంగా దాచుకున్నాను. బుచ్చిబాబు చివరకు మిగిలేది చదివిన తరువాత వచ్చే శూన్యం(?)  మరోసారి అనుభవించాను...

--
Ashok Ch.